Τα εμπορικά σήματα της ΕΕ και τα κοινοτικά σχέδια και υποδείγματα ισχύουν σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση ενώ τα σήματα της Ένωσης συνυπάρχουν με τα εθνικά σήματα. Αναλογικά, τα κοινοτικά σχέδια και υποδείγματα συνυπάρχουν με τα εθνικά σχέδια και υποδείγματα. Οι αιτήσεις καταχώρισης σημάτων της ΕΕ και κοινοτικών σχεδίων και υποδειγμάτων απευθύνονται στο Γραφείο Διανοητικής Ιδιοκτησίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUIPO). Οι προσφυγές κατά των σχετικών αποφάσεων ασκούνται ενώπιον του Γενικού Δικαστηρίου. 

Ένα ευρωπαϊκό εμπορικό σήμα μπορεί να είναι:

• Λεκτικό, δηλαδή αποκλειστικά από λέξεις ή γράμματα, αριθμούς, άλλους κανονικούς τυπογραφικούς χαρακτήρες ή συνδυασμό των παραπάνω, τα οποία μπορούν να πληκτρολογηθούν.
• Εικονιστικό, όπου χρησιμοποιούνται μη τυποποιημένοι χαρακτήρες, τρόπος απεικόνισης ή διάταξη, ή κάποιο γραφιστικό χαρακτηριστικό ή χρώμα, συμπεριλαμβανομένων των σημάτων που συνίστανται αποκλειστικά από εικονιστικά στοιχεία.
• Εικονιστικό σήμα με λεκτικά στοιχεία, δηλαδή εικονιστικό σήμα που συνίσταται από συνδυασμό λεκτικών και εικονιστικών στοιχείων.
• Σήμα τρισδιάστατου σχήματος, το οποίο συνίσταται από, ή εκτείνεται σε, τρισδιάστατο σχήμα. Μπορεί να περιλαμβάνει τους περιέκτες, τη συσκευασία, το προϊόν αυτό καθαυτό ή την όψη του.
• Σήμα τρισδιάστατου σχήματος με λεκτικά στοιχεία, δηλαδή σήμα τρισδιάστατου σχήματος που περιέχει λεκτικά στοιχεία.
• Σήμα θέσης, που συνίσταται από τον συγκεκριμένο τρόπο τοποθέτησης ή επίθεσης του σήματος στο προϊόν.
• Σήμα μοτίβου, που συνίσταται αποκλειστικά από ένα σύνολο στοιχείων τα οποία επαναλαμβάνονται κατά τακτό τρόπο.
• Σήμα (μεμονωμένου) χρώματος είναι ένα σήμα το οποίο συνίσταται αποκλειστικά σε μεμονωμένο χρώμα (χωρίς περιγράμματα).
• Σήμα (συνδυασμού) χρωμάτων, που συνίσταται αποκλειστικά από συνδυασμό χρωμάτων (χωρίς περιγράμματα).
• Ηχητικό σήμα, το οποίο συνίσταται αποκλειστικά σε έναν ήχο ή συνδυασμό ήχων.
• Σήμα κίνησης, το οποίο συνίσταται από, ή εκτείνεται σε, μια κίνηση ή μεταβολή της θέσης των στοιχείων ενός σήματος.
• Πολυμεσικό σήμα, που συνίσταται από, ή εκτείνεται σε, συνδυασμό εικόνων και ήχου.
• Ολογραφικό σήμα, το οποίο συνίσταται από στοιχεία με ολογραφικά χαρακτηριστικά (Πρόκειται για σχετικά νέα κατηγορία σήματος – από την 1η Οκτωβρίου 2017).

Το Ηχητικό Εμπορικό Σήμα

Με την κατάργηση της απαίτησης γραφικής αναπαράστασης από την 1η Οκτωβρίου 2017, οι αιτήσεις για ηχητικά σήματα υποβάλλονται στο EUIPO είτε μέσω αρχείου ήχου (JPEG, MP3) στο οποίο αναπαράγεται ο ήχος ή μέσω της ακριβούς αναπαράστασης του ήχου με μουσική σημειογραφία (“παρτιτούρα”).

Το Γενικό Δικαστήριο αποφάνθηκε, για πρώτη φορά, επί της καταχώρισης ηχητικού σήματος αναπαριστάμενου μέσω της υποβολής αρχείου ήχου.

Ιστορικό

Η Ardagh Metal Beverage Holdings GmbH & Co. KG υπέβαλε στο EUIPO αίτηση καταχώρησης ενός “ηχητικού σημείου” ως σήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 

Το “σημείο” αυτό, το οποίο αναπαρίσταται μέσω της υποβολής αρχείου ήχου, θυμίζει τον ήχο που παράγεται με το άνοιγμα μεταλλικού κουτιού ποτών, τον οποίο ακολουθεί σιγή περίπου ενός δευτερολέπτου και ο ήχος των παραγόμενων φυσαλίδων διάρκειας περίπου εννέα δευτερολέπτων. Η καταχώριση ζητήθηκε για διάφορα ποτά και μεταλλικά δοχεία για μεταφορά και αποθήκευση.

Το EUIPO απέρριψε την αίτηση καταχώρισης για τον λόγο ότι το σήμα του οποίου ζητείται η καταχώριση στερείται διακριτικού χαρακτήρα.

Ειδικότερα, το έτος 2018, ο εξεταστής του EUIPOενημέρωσε την εταιρεία ότι δεν είναι δυνατή η καταχώρηση του σήματος που αποτελεί το αντικείμενο της αίτησής της. Ο εξεταστής επισήμανε, ειδικότερα, ότι το σήμα αυτό, το οποίο συνίσταται σε ήχο που παράγεται με το άνοιγμα μεταλλικού κουτιού ποτών, τον οποίο ακολουθεί παύση και στη συνέχεια παρατεταμένος ήχος των παραγόμενων φυσαλίδων, δεν μπορεί να γίνει αντιληπτό ως ένδειξη της εμπορικής προέλευσης των προϊόντων με αποτέλεσμα να είναι υπαρκτός ο κίνδυνος σύγχυσης.

Το έτος 2019, ο εξεταστής απέρριψε την αίτηση καταχωρίσεως, εκτιμώντας ότι το σήμα του οποίου ζητείται η καταχώριση στερείται οιουδήποτε διακριτικού χαρακτήρα κατά την έννοια του άρθρου 7, παράγραφος 1, στοιχείο βʹ, του κανονισμού 2017/1001.

Εν συνεχεία, το δεύτερο τμήμα προσφυγών του EUIPO απέρριψε την προσφυγή που είχε ασκήσει η προσφεύγουσα κατά της αποφάσεως του εξεταστή. 

Κατ’ αρχάς, διαπίστωσε ότι το ενδιαφερόμενο κοινό αποτελείται, από το ευρύ κοινό με μέσο βαθμό προσοχής και από επαγγελματίες με υψηλό βαθμό προσοχής. Στη συνέχεια, αφού υπενθύμισε ότι τα κριτήρια εκτίμησης του διακριτικού χαρακτήρα των ηχητικών σημάτων δεν διαφέρουν από εκείνα που εφαρμόζονται σε άλλες κατηγορίες σημάτων, το τμήμα προσφυγών επισήμανε ότι το ευρύ κοινό δεν έχει κατ’ ανάγκην συνηθίσει να εκλαμβάνει ήχους ως ένδειξη της εμπορικής προέλευσης κλειστών συσκευασιών ποτών και συσκευασμένων ποτών.

Πρόσθεσε δε ότι, για να μπορεί να καταχωριστεί ως σήμα, ένας ήχος πρέπει να έχει ορισμένη απήχηση ή την ικανότητα να αναγνωρίζεται, ώστε να μπορεί να δηλώνει στους καταναλωτές την εμπορική προέλευση των οικείων προϊόντων ή υπηρεσιών.

Τέλος, το τμήμα προσφυγών έκρινε ότι το σήμα του οποίου ζητείται η καταχώριση συνίσταται σε ήχο ο οποίος είναι σύμφυτος με τη χρήση των επίμαχων προϊόντων και, επομένως, το ενδιαφερόμενο κοινό εκλαμβάνει το εν λόγω σήμα ως λειτουργικό στοιχείο και ένδειξη των ιδιοτήτων των επίμαχων προϊόντων και όχι ως ένδειξη της εμπορικής προελευσεις τους. Το τμήμα προσφυγών κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το σήμα του οποίου ζητείται η καταχώριση στερείται διακριτικού χαρακτήρα.

Η Απόφαση της 7ης Ιουλίου 2021

Με την απόφασή του, το Γενικό Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης απορρίπτει την προσφυγή της Ardagh Metal Beverage Holdings και αποφαίνεται, για πρώτη φορά, επί της καταχώρισης ηχητικού σήματος αναπαριστάμενου μέσω της υποβολής αρχείου ήχου. 

Το Γενικό Δικαστήριο παρέχει διευκρινίσεις σχετικά με τα κριτήρια εκτίμησης του διακριτικού χαρακτήρα των ηχητικών σημάτων και τον τρόπο με τον οποίο τα σήματα αυτά γίνονται εν γένει αντιληπτά από τους καταναλωτές. 

Εφαρμοστέα Κριτήρια

Καταρχάς, το Γενικό Δικαστήριο υπενθυμίζει ότι τα κριτήρια εκτίμησης του διακριτικού χαρακτήρα των ηχητικών σημάτων δεν διαφέρουν από εκείνα που εφαρμόζονται στις άλλες κατηγορίες σημάτων και ότι ένα ηχητικό σημείο πρέπει να έχει ορισμένη απήχηση ώστε να μπορεί ο ενδιαφερόμενος καταναλωτής να το αντιληφθεί και να το εκλάβει ως σήμα, και όχι απλώς ως λειτουργικό στοιχείο ή ως ένδειξη χωρίς ίδια εγγενή χαρακτηριστικά. 

Συγκεκριμένα, ο καταναλωτής των επίμαχων προϊόντων ή υπηρεσιών πρέπει, αντιλαμβανόμενος απλώς και μόνον το σήμα και χωρίς να το συνδυάζει με άλλα στοιχεία όπως, μεταξύ άλλων, λεκτικά ή εικονιστικά στοιχεία, ή ακόμη και με ένα άλλο σήμα, να είναι σε θέση να το συσχετίσει με την εμπορική προέλευσή τους. 

Εν συνεχεία, στο μέτρο που το EUIPO εφάρμοσε κατ’ αναλογίαν τη νομολογία κατά την οποία διακριτικός χαρακτήρας αναγνωρίζεται μόνον στο σήμα που αποκλίνει σημαντικά από τα γενικώς ή συνήθως ισχύοντα στον οικείο τομέα, το Γενικό Δικαστήριο υπογραμμίζει ότι η νομολογία αυτή διαμορφώθηκε σε σχέση με τα τρισδιάστατα σήματα που συνίστανται στο σχήμα του ίδιου του προϊόντος ή της συσκευασίας του, μολονότι υπάρχουν γενικώς ή συνήθως ισχύοντα στον οικείο τομέα όσον αφορά το σχήμα αυτό. 

Σε μια τέτοια περίπτωση, ο ενδιαφερόμενος καταναλωτής που έχει συνηθίσει να βλέπει ένα ή περισσότερα σχήματα τα οποία αντιστοιχούν στα γενικώς ή συνήθως ισχύοντα στον οικείο τομέα, δεν θα εκλάβει το τρισδιάστατο σήμα ως ένδειξη της εμπορικής προέλευσης των προϊόντων που προσδιορίζει, αν το σχήμα που αποτελεί το εν λόγω σήμα είναι πανομοιότυπο ή παρόμοιο με το σύνηθες σχήμα ή τα συνήθη σχήματα. 

Το Γενικό Δικαστήριο προσθέτει ότι η νομολογία αυτή δεν θεσπίζει νέα κριτήρια εκτίμησης του διακριτικού χαρακτήρα ενός σήματος, αλλά απλώς διευκρινίζει ότι, στο πλαίσιο της εφαρμογής των κριτηρίων αυτών, η αντίληψη του μέσου καταναλωτή δεν είναι κατ’ ανάγκη η ίδια στην περίπτωση τρισδιάστατου σήματος και στην περίπτωση λεκτικού, εικονιστικού ή ηχητικού σήματος που συνίσταται σε σημείο ανεξάρτητο της όψεως ή του σχήματος των προϊόντων που προσδιορίζει.

Κατά συνέπεια, το Γενικό Δικαστήριο κρίνει ότι η εν λόγω νομολογία σχετικά με τα τρισδιάστατα σήματα δεν μπορεί, κατ’ αρχήν, να εφαρμοστεί στα ηχητικά σήματα.

Εντούτοις, μολονότι το EUIPO εφάρμοσε εσφαλμένα την προαναφερθείσα νομολογία, το Γενικό Δικαστήριο αποφαίνεται ότι το σφάλμα αυτό δεν είναι ικανό να πλήξει τη συλλογιστική που εκτίθεται στην προσβαλλόμενη απόφαση, η οποία στηρίζεται και σε άλλη αιτιολογία. 

Κυρίαρχα Στοιχεία Σήματος

Όσον αφορά αυτήν την άλλη αιτιολογία, κατά την οποία το σήμα του οποίου ζητείται η καταχώριση εκλαμβάνεται από το ενδιαφερόμενο κοινό ως λειτουργικό στοιχείο των προϊόντων που προσδιορίζει, το Γενικό Δικαστήριο παρατηρεί, αφενός, ότι ο ήχος που παράγεται με το άνοιγμα μεταλλικού κουτιού θα θεωρηθεί πράγματι, λαμβανομένου υπόψη του είδους των προϊόντων, ως αμιγώς τεχνικό και λειτουργικό στοιχείο. 

Συγκεκριμένα, το άνοιγμα μεταλλικού κουτιού ή φιάλης αποτελεί εγγενές στοιχείο μιας τεχνικής λύσης για τη χρησιμοποίηση ποτών με σκοπό την κατανάλωσή τους και επομένως ένας τέτοιος ήχος δεν θα εκληφθεί ως ένδειξη της εμπορικής προέλευσης των προϊόντων αυτών. Αφετέρου, το ενδιαφερόμενο κοινό συνδέει άμεσα τον ήχο των παραγόμενων φυσαλίδων με ποτά.

Επιπλέον, το Γενικό Δικαστήριο επισημαίνει ότι τα ηχητικά στοιχεία και η σιγή περίπου ενός δευτερολέπτου, εξεταζόμενα στο σύνολό τους, δεν διαθέτουν κανένα εγγενές χαρακτηριστικό που να παρωθεί το ενδιαφερόμενο κοινό να τα εκλάβει ως ένδειξη της εμπορικής προέλευσης των προϊόντων. 

Τα στοιχεία αυτά δεν είναι αρκετά κυρίαρχα ώστε να διακρίνονται από παρεμφερείς ήχους στον τομέα των ποτών. Ως εκ τούτου, το Γενικό Δικαστήριο επικυρώνει τα συμπεράσματα του EUIPO όσον αφορά την έλλειψη διακριτικού χαρακτήρα του σήματος του οποίου ζητείται η καταχώριση. 

Τέλος, το Γενικό Δικαστήριο απορρίπτει την εκτίμηση του EUIPO ότι δεν είθισται στις αγορές των ποτών και των συσκευασιών τους να δηλώνεται η εμπορική προέλευση ενός προϊόντος μόνο με τη χρήση ήχων, διότι τα προϊόντα αυτά είναι αθόρυβα μέχρι την κατανάλωσή τους. 

Συγκεκριμένα, το Γενικό Δικαστήριο επισημαίνει ότι τα περισσότερα προϊόντα είναι αθόρυβα αυτά καθαυτά και δεν παράγουν ήχους παρά μόνον κατά τη στιγμή της κατανάλωσής τους. Επομένως, το γεγονός και μόνον ότι η παραγωγή ήχου είναι δυνατή μόνο κατά την κατανάλωση δεν σημαίνει ότι παραμένει ασύνηθες να χρησιμοποιούνται ήχοι ως ένδειξη της εμπορικής προέλευσης προϊόντος σε συγκεκριμένη αγορά.

Εντούτοις, το Γενικό Δικαστήριο διευκρινίζει ότι ενδεχόμενο σφάλμα του EUIPO ως προς το ζήτημα αυτό δεν συνεπάγεται την ακύρωση της προσβαλλομένης αποφάσεως, διότι δεν ασκεί καθοριστική επιρροή στο διατακτικό της. 

Το Δικηγορικό μας Γραφείο, για περισσότερα από 15 χρόνια εξειδικεύεται στο Εταιρικό και Εμπορικό Δίκαιο. Επικοινωνήστε μαζί μας για σας καθοδηγήσουμε και να σας συμβουλεύσουμε σε κάθε θέμα σχετικά με τα εμπορικά σήματα.