Η Τεχνητή Νοημοσύνη καταλαμβάνει ολοένα και περισσότερες πλευρές της ανθρώπινης δραστηριότητας και, όπως ήταν αναμενόμενο, έφτασε ήδη στο κατώφλι της Δικαιοσύνης.
Οι Εξελίξεις Μέχρι Σήμερα
– Στην Εσθονία, για αστικές και εμπορικές διαφορές μέχρι 7.000 Ευρώ, η δικαστική απόφαση θα εκδίδεται από πρόγραμμα τεχνητής νοημοσύνης χωρίς καμία ανθρώπινη παρέμβαση (της έφεσης, ωστόσο, θα επιλαμβάνεται φυσικός δικαστής).
-Στη Λετονία, τη Μεγάλη Βρετανία και την Ολλανδία αντίστοιχα προγράμματα βρίσκονται σε φάση δοκιμών .
-Στην Ολλανδία, ήδη λειτουργεί η ψηφιακή πλατφόρμα e-Court, η οποία εκδίδει δικαστική απόφαση μέσω Τεχνητής Νοημοσύνης και επικυρώνεται από φυσικό δικαστή.
-Στον Καναδά, η εξωδικαστική επίλυση διαφορών μπορεί να πραγματοποιηθεί και από πρόγραμμα Τεχνητής Νοημοσύνης ODR (Online Dispute Resolution), το Settlement ONE.
-Στις ΗΠΑ λειτουργεί το λογισμικό Τεχνητής Νοημοσύνης COMPAS, το οποίο αξιολογεί τον κίνδυνο υποτροπής των καταδικασμένων και η χρήση του είναι υποχρεωτική για τους δικαστές ορισμένων Πολιτειών.
-Το University College London (UCL) ανέπτυξε μέθοδο Τεχνητής Νοημοσύνης η οποία μπορεί να προβλέψει με ακρίβεια 79% τις Αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων («προβλεπτική ή έξυπνη δικαιοσύνη»).
– Στη Μεγάλη Βρετανία ασφαλιστικές εταιρείες χρησιμοποιούν επίσημα ήδη τέτοια προβλεπτικά συστήματα Τεχνητής Νοημοσύνης για να αξιολογούν τις υποθέσεις τους.
-Στη Γαλλία, για να αποφευχθούν τα παραπάνω, ψηφίστηκε νόμος με το οποίο αφενός καθίσταται παράνομη η χρήση τέτοιου λογισμικού, αφετέρου απαγορεύτηκε στις δημοσιευμένες στο διαδίκτυο δικαστικές αποφάσεις, να φαίνονται τα ονόματα των δικαστών που τις εξέδωσαν.
Η Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία
Ο Ευρωπαϊκός Χάρτης Δεοντολογίας για τη χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης (Ε.Χ.Δ.Τ.Ν.) (ή Χάρτης) στα δικαστικά συστήματα, υιοθετήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την αποτελεσματικότητα της Δικαιοσύνης (CEPEJ ) τον Δεκέμβριο του 2018 και παρουσιάστηκε στη χώρα μας τον Ιούλιο του 2020, εκκινώντας τη σχετική συζήτηση.
Υπό το πρίσμα των παραπάνω εξελίξεων, ο ΕΧΔΤΝ είναι ουσιαστικά μια διακήρυξη αρχών δεοντολογίας και βασικών θέσεων του Συμβουλίου της Ευρώπης για τη χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης στο χώρο της Δικαιοσύνης.
Σύμφωνα με τον Χάρτη “ η πρωτοβουλία για την ανάπτυξη αυτών των εργαλείων προέρχεται κατά κύριο λόγο από τον ιδιωτικό τομέα, του οποίου η πελατεία είναι κυρίως ασφαλιστικές εταιρείες, δικηγόροι και εταιρείες παροχής νομικών υπηρεσιών που επιθυμούν να μειώσουν τη νομική αβεβαιότητα και τη μη προβλεψιμότητα των δικαστικών αποφάσεων.
Ωστόσο, οι δημόσιοι φορείς λήψης αποφάσεων δείχνουν ένα αυξανόμενο ενδιαφέρον που υποκινείται από τον ιδιωτικό τομέα, ο οποίος επιθυμεί να δει αυτά τα εργαλεία – τα οποία είναι πολλές φορές «εκδόσεις beta», δηλαδή θα εξελιχθούν με τον καιρό – να ενσωματώνονται στις πολιτικές του δημόσιου τομέα”
Η πρωτοβουλία για την ενσωμάτωση της Τεχνητής Νοημοσύνης στη Δικαιοσύνη, σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, θα πρέπει να είναι συμβατή με πέντε βασικές Αρχές του δικαίου:
- Της Αρχής του σεβασμού των θεμελιωδών δικαιωμάτων.
- Της Αρχής της μη διακριτικής μεταχείρισης.
- Της Αρχής της ποιότητας και της ασφάλειας.
- Της Αρχής της διαφάνειας, της αμεροληψίας και της δίκαιης μεταχείρισης.
- Της Αρχής του «ελέγχου από τον χρήστη».
Ταυτόχρονα, οι παραπάνω Αρχές “πρέπει να αποτελέσουν αντικείμενο εφαρμογής, τακτικής παρακολούθησης και αξιολόγησης από τους αρμόδιους φορείς στο δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα, με σκοπό τη διαρκή βελτίωση των εφαρμοζόμενων πρακτικών. Προς το σκοπό αυτό, θα ήταν επιθυμητό να γίνεται μια τακτική επισκόπηση της εφαρμογής των αρχών του Χάρτη από τους εν λόγω φορείς, όπου θα εξηγούνται, εφόσον χρειάζεται, οι λόγοι για τη μη εφαρμογή ή τη μερική εφαρμογή, μαζί με ένα σχέδιο δράσης, με το οποίο θα προτείνονται τα απαραίτητα μέτρα”.
Ο Χάρτης είναι, με λίγα λόγια, “το εναρκτήριο λάκτισμα” για την αναπόφευκτη είσοδο της Τεχνητής Νοημοσύνης και στο χώρο της Δικαιοσύνης, προσπαθώντας να θέσει τους κανόνες για την εφαρμογή της. Πλέον, είμαστε στο στάδιο των διαβουλεύσεων πριν την θεσμοθέτησή τους και την εφαρμογή των νέων εργαλείων.
Η Αντιπαράθεση
Η συζήτηση που ξεκίνησε ήδη, θέτει επί τάπητος βασικά ζητήματα όχι μόνο ως προς τη λειτουργία της Δικαιοσύνης, αλλά ως προς την ύπαρξή της ως θεσμού όπως τη γνωρίζαμε μέχρι σήμερα.
Όπως κάθε μεγάλη αλλαγή, έτσι και αυτή, καταρρίπτει μύθους και ανατρέπει παγιωμένες αντιλήψεις, αρχες και θέσεις. Ακόμα περισσότερο, αποκαθηλώνει τάξεις, κάστες και επαγγέλματα, εμφανίζει σε κοινή θέα εγγενή προβλήματα που επιμελώς αποκρύπτονταν.
Ερωτήματα όπως “τι γίνεται με την αρχή του φυσικού δικαστή;”, “πως εξασφαλίζεται η μεταστροφή της νομολογίας ανάλογα με τις κοινωνικές εξελίξεις;” “πως προστατεύονται τα προσωπικά δεδομένα;” που θέτουν ήδη δικαστές και εισαγγελείς, είναι αναμενόμενα και, φυσικά, όχι μόνο πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη αλλά και να απαντηθούν πειστικά.
Από την άλλη, κανείς δεν μπορεί να παραγνωρίζει τα υπάρχοντα προβλήματα της Δικαιοσύνης, όπως καθημερινά τα βιώνουν οι παροικούντες στην Ιερουσαλήμ. Ούτε, επίσης, είναι δυνατόν να σταματήσει κανείς την πρόοδο και την εφαρμογή της επιστήμης και της τεχνολογίας σε όλους τους τομείς της καθημερινής δραστηριότητας. Η Ιστορία μόνο χλεύη επεφύλαξε για τους Λουδίτες.
Ασφαλώς και θα γίνουν λάθη, ασφαλώς και θα υπάρξουν προσπάθειες χειραγώγησης και εκμετάλλευσης των νέων εργαλείων. Σε κάθε σύστημα υπάρχουν αυτά τα φαινόμενα. Εναπόκειται στους αρμόδιους Θεσμούς να δημιουργήσουν ένα πλαίσιο λειτουργίας που θα διασφαλίζει κατά το δυνατόν την εφαρμογή των αρχών που περιγράφηκαν. Σε αυτό αποσκοπεί, εξάλλου, και η συζήτηση που έχει ανοίξει.
Το Δικηγορικό μας Γραφείο για περισσότερα από 15 χρόνια εξειδικεύεται στο Εταιρικό και Εμπορικό Δίκαιο. Επικοινωνήστε μαζί μας για σας καθοδηγήσουμε και να σας συμβουλεύσουμε σε κάθε θέμα που αφορά στην εφαρμογή νέων τεχνολογιών στον τομέα που σας ενδιαφέρει.