Νομικό Πλαίσιο
Κατά το άρθρο 822 του Αστικού Κώδικα: “Με τη σύμβαση της παρακαταθήκης ο θεματοφύλακας παραλαμβάνει από άλλον κινητό πράγμα για να το φυλάει με την υποχρέωση να το αποδώσει όταν του ζητηθεί. Αμοιβή μπορεί να απαιτηθεί μόνο όταν συμφωνήθηκε ή συνάγεται από τις περιστάσεις”.
Κατά δε το άρθρο 823: “Ο θεματοφύλακας οφείλει να καταβάλει την επιμέλεια που καταβάλει στις δικές του υποθέσεις. Αν όμως οφείλεται αμοιβή για τη φύλαξη, ευθύνεται για κάθε πταίσμα”.
Ερμηνεία
Από τις διατάξεις αυτές προκύπτει ότι με την σύμβαση παρακαταθήκης ο θεματοφύλακας παραλαμβάνει από τον παρακαταθέτη κινητό πράγμα με την υποχρέωση φυλάξεως και αποδόσεως αυτού αυτουσίου όταν του ζητηθεί.
Η σύμβαση αυτή καταρτίζεται με την παράδοση του πράγματος (“re”) και είναι κατά κανόνα άτυπη, μπορεί δε να καταρτισθεί και με μόνη τη συμφωνία πριν από την παράδοση του πράγματος, σύμφωνα με την αρχή της ελευθερίας των συμβάσεων κατ’ άρθρο 361 Α.Κ., ρητώς, αλλά και σιωπηρά, όταν η συμφωνία για φύλαξη του πράγματος συνάγεται από τις συντρέχουσες περιστάσεις (Α.Π. 886/1990).
Για την εγκυρότητα της συμβάσεως παρακαταθήκης δεν απαιτείται ο παρακαταθέτης να είναι κύριος του παρακατατιθεμένου πράγματος. Επίσης, δεν είναι απαραίτητη εκ του νόμου και συμφωνία για αμοιβή του θεματοφύλακος
Επομένως, για το ορισμένο της αγωγής του παρακαταθέτου κατά του θεματοφύλακος προς απόδοση των παρακατατεθέντων πραγμάτων δεν απαιτείται να εκτίθενται σ’ αυτήν τα στοιχεία που καθιστούν τον παρακαταθέτη κύριο των παρακατατεθέντων πραγμάτων.
Μικτή Σύμβαση
Επιπροσθέτως, από τον συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 822 και 823 Α.Κ. προς εκείνες των άρθρων 361, 330-336 Α.Κ. συνάγεται ότι η σύμβαση παρακαταθήκης μπορεί κατ’ αρχήν να καταρτίζεται και στα πλαίσια άλλης ρυθμισμένης συμβάσεως.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα μικτής σύμβασης με παρακαταθήκη είναι η παράδοση οχήματος σε συνεργείο για επισκευή. Αντίθετα, η απλή στάθμευση οχήματος σε φυλασσόμενο χώρο, αποτελεί σύμβαση μίσθωσης και όχι παρακαταθήκης.
Επομένως για τη μικτή αυτή σύμβαση:
- εάν μεν κάθε παροχή, ανεξαρτήτως από τον τύπο στον οποίο ανήκει, είναι της αυτής σπουδαιότητος για τους συμβαλλομένους, θα εφαρμοστούν οι για τον τύπο καθεμιάς ισχύοντες κανόνες,
- εάν δε η μία από αυτές είναι απλώς παρακολουθηματική της άλλης και οι εξ αυτής υποχρεώσεις είτε ανήκουν στις συνήθεις υποχρεώσεις από την κυρία σύμβαση είτε είναι παρακολουθηματικές αυτής, οι για την κυρία σύμβαση εφαρμοστέες διατάξεις είναι κρίσιμες για την όλη σύμβαση.
Ευθύνη Θεματοφύλακα
Όταν για τη φύλαξη του πράγματος οφείλεται αμοιβή, οπότε θα πρόκειται κατά κανόνα για αυτοτελή σύμβαση παρακαταθήκης στα πλαίσια άλλης κύριας συμβάσεως, τότε ο θεματοφύλακας ευθύνεται για κάθε πταίσμα, δηλαδή για δόλο ή αμέλεια, η οποία (αμέλεια) υπάρχει όταν δεν καταβάλλεται η επιμέλεια του μετρίως συνετού κοινωνικού ανθρώπου στον κύκλο της επαγγελματικής του δραστηριότητος. Διαφορετικά ο θεματοφύλακας ευθύνεται πάντοτε για βαρεία αμέλεια και για ελαφρά αμέλεια μέχρι το βαθμό, πέραν του οποίου και για τις δικές του υποθέσεις δεν επιδεικνύει επιμέλεια.
Για να απαλλαγεί από την ευθύνη του, επί αδυναμίας παροχής, ο θεματοφύλακας πρέπει να αποδείξει ότι η αδυναμία οφείλεται σε γεγονός για το οποίο δεν έχει ευθύνη αυτός ή τα πρόσωπα, για το πταίσμα των οποίων ευθύνεται όπως για δικό του πταίσμα, κατά τις προαναφερόμενες διαβαθμίσεις.
Αν ο θεματοφύλακας δεν αποδίδει αυτούσιο το πράγμα που παρέλαβε προς φύλαξη, χωρίς απαλλακτικό λογο, έχει την υποχρέωση να αποζημιώσει τον παρακαταθέτη, κατά τη γενική διάταξη του άρθρου 335 ΑΚ, καταβάλλοντας την αξία του πράγματος, επερχόμενης έτσι αλλοιώσεως του αντικειμένου της ενοχής (ΑΠ 1654/2010).
Εξάλλου, κατά το άρθρο 825 ΑΚ, ο θεματοφύλακας που κατέθεσε το πράγμα σε τρίτον ευθύνεται έναντι του παρακαταθέτη, αν το έκανε χωρίς δικαίωμα, για κάθε πταίσμα του τρίτου, μπορεί δε ο παρακαταθέτης να ασκήσει απευθείας κατά του τρίτου τις αγωγές που έχει εναντίον του θεματοφύλακα.
Αδικοπραξία Θεματοφύλακα
Εξάλλου κατά το άρθρο 914 ΑΚ, όποιος ζημιώσει άλλον παράνομα και υπαίτια έχει υποχρέωση να τον αποζημιώσει. Κατά την έννοια της διατάξεως αυτής, η ανθρώπινη συμπεριφορά, ως βασικό στοιχείο της αδικοπραξίας, μπορεί να συνίσταται και σε παράλειψη, η οποία όταν είναι παράνομη δημιουργεί υποχρέωση αποζημίωσης. Τούτο συμβαίνει, όταν ο υπαίτιος παραλείψει να προβεί σε θετική ενέργεια, στην οποία υποχρεούται από το νόμο, τη δικαιοπραξία, την καλή πίστη και τις κρατούσες αντιλήψεις, από προηγούμενη συμπεριφορά του ή από το γενικό πνεύμα του δικαίου.
Διότι και η υπαίτια ζημιογόνος πράξη ή παράλειψη, με την οποία παραβιάζεται σύμβαση, μπορεί, πέρα από την αξίωση για παραβίαση της συμβάσεως, να επιστηρίξει και αξίωση αποζημίωσης από αδικοπραξία, εάν και χωρίς τη συμβατική σχέση τελούμενη θα ήταν παράνομη, ως αντικείμενη στο από το δίκαιο επιβαλλόμενο γενικό καθήκον του να μη ζημιώνει κάποιος άλλον υπαιτίως, χωρίς προς τούτο να απαιτείται και η συνδρομή κάποιου άλλου στοιχείου (ΑΠ 1024 / 2010).
Αξιώσεις Παρακαταθέτη
Στην περίπτωση κατά την οποία ο παρακαταθέτης επιδιώκει αποζημίωση επειδή ο θεματοφύλακας δεν αποδίδει αυτούσιο το πράγμα, πρέπει να επικαλεστεί και να αποδείξει τη σύμβαση παρακαταθήκης, το κινητό πράγμα που παρέδωσε προς φύλαξη και την αξία του, ο δε θεματοφύλακας, αν επιθυμεί την απαλλαγή του από τη σχετική ευθύνη αποζημιώσεως, πρέπει να επικαλεστεί και αποδείξει ότι συντρέχει ανυπαίτια αδυναμία του απόδοσης του πράγματος, κατ’ άρθρο 336 ΑΚ.
Παράλληλα με την αξίωση αυτή αποζημίωσης έχει ο παρακαταθέτης και αξίωση αποζημίωσης από αδικοπραξία (άρθρο 914 ΑΚ) αν συντρέχουν οι όροι της τελευταίας.
Ο παρακαταθέτης μπορεί να απαιτήσει την απόδοση του πράγματος και σε περίπτωση αδυναμίας αυτουσίας απόδοσης τούτου αποζημίωση με δύο νομικές βάσεις (Α.Π. 647/2017):
- είτε με ευθεία αγωγή από τη σύμβαση παρακαταθήκης,
- είτε με τις διατάξεις περί αδικοπραξίας (914 ΑΚ) αν συντρέχουν οι προς τούτο προϋποθέσεις διότι επέρχεται αλλοίωση του αντικειμένου της ενοχής και η αρχική του υποχρέωση προς εκπλήρωση της παροχής μετατρέπεται σε δευτερογενή υποχρέωση αποζημίωσης, η οποία, εκτός άλλων, περιλαμβάνει την αξία του πράγματος καθώς και κάθε άλλη ζημία που ενδεχομένως υπέστη.
Το Δικηγορικό μας Γραφείο, για περισσότερα από 15 χρόνια εξειδικεύεται στο Εταιρικό και Εμπορικό Δίκαιο. Επικοινωνήστε μαζί μας για σας καθοδηγήσουμε και να σας συμβουλεύσουμε σε κάθε θέμα σχετικά με συμβατικά δικαιώματα και υποχρεώσεις.