Το Μονομελές Πρωτοδικείο Αθηνών με την με αριθμό 2816/2022 Απόφασή του νομολόγησε για την πνευματική ιδιοκτησία επί προγράμματος ηλεκτρονικού υπολογιστή, την παραχώρηση άδειας χρήσης και την αποζημίωση του δημιουργού σε περίπτωση παραβίασης του έργου.

ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ

Ο Ν. 2121/1993

Το άρθρο 65 §§ 1 του΄ Ν. 2121/1993 ορίζει ότι: «Σε κάθε περίπτωση προσβολής ή επαπειλούμενης προσβολής της πνευματικής ιδιοκτησίας ή του συγγενικού δικαιώματος ο δημιουργός ή ο δικαιούχος του συγγενικού δικαιώματος μπορεί να αξιώσει κατά περίπτωση την αναγνώριση του δικαιώματός του, την άρση της προσβολής και την παράλειψή της στο μέλλον» και «όποιος υπαιτίως προσέβαλε την πνευματική ιδιοκτησία ή τα συγγενικά δικαιώματα άλλου υποχρεούται σε αποζημίωση και ικανοποίηση της ηθικής βλάβης».

Γενικά, ως παράνομη προσβολή θεωρείται κάθε πράξη που επεμβαίνει στις εξουσίες (ηθικές ή περιουσιακές) του δημιουργού και γίνεται χωρίς την άδεια του, χωρίς να συντρέχει άλλος λόγος που αίρει τον παράνομο χαρακτήρα της προσβολής. Η υπαιτιότητα απαιτείται μόνο για την αξίωση αποζημίωσης, ενώ η ίδια η πράξη της προσβολής συνεπάγεται και το παράνομο (βλ. ΑΠ 484/2020 ΝΟΜΟΣ).

Αστικός Κώδικας

Εξάλλου, λόγω της δυσχέρειας υπολογισμού της περιουσιακής ζημίας σε περίπτωση προσβολής δικαιωμάτων επί άυλων αγαθών κατά την γενική διάταξη του άρθρου 298 ΑΚ εισήχθη η διάταξη του δεύτερου εδαφίου του άρθρου 65 § 2 του ίδιου νόμου που προβλέπει ότι:

«Η αποζημίωση δεν μπορεί να είναι κατώτερη από το διπλάσιο της αμοιβής που συνήθως ή κατά νόμο καταβάλλεται για το είδος της εκμετάλλευσης που έκανε χωρίς την άδεια ο υπόχρεος» (βλ. σχετ. την 26η αιτιολογική σκέψη του προοιμίου της οδηγίας 2004/48/ΕK του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με την «επιβολή των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας»).

Επέμβαση στον Κώδικα

Η επέμβαση στο δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας είναι κατ’ αρχήν πράξη παράνομη και, συνεπώς, ο δικαιούχος δεν οφείλει να αποδείξει το γεγονός ότι η προσβολή έγινε χωρίς την άδεια του ή ότι συντρέχει άλλος λόγος άρσης του παρανόμου. 

Η ίδια, δηλαδή, η φύση του απόλυτου δικαιώματος καθιερώνει ένα οιονεί μαχητό τεκμήριο ότι κάθε πράξη προσβολής του γίνεται χωρίς τη συναίνεση ή άδεια του δικαιούχου και, συνεπώς, είναι παράνομη και εκείνος, ο οποίος αρνείται τη συνδρομή της προσβολής, οφείλει να το αποδείξει. 

Τεκμαίρεται, επομένως, η παρανομία της επέμβασης στο απόλυτο και αποκλειστικό δικαίωμα και ο εναγόμενος προσβολέας, που αρνείται τη συνδρομή της προσβολής, θα πρέπει να ισχυριστεί, κατ’ ένσταση, και να αποδείξει τα γεγονότα, που αποκλείουν τον παράνομο χαρακτήρα της προσβολής.

Πώληση Αντιγράφου

Σύμφωνα με το άρθρο 41 ν. 2121/1993 «Η πρώτη πώληση αντιγράφου ενός προγράμματος ηλεκτρονικού υπολογιστή μέσα στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα από το δημιουργό ή με τη συγκατάθεση του εξαντλεί το δικαίωμα διανομής του αντιτύπου αυτού μέσα στην Κοινότητα με εξαίρεση του δικαιώματος ελέγχου των μεταγενέστερων εκμισθώσεων του προγράμματος ή ενός αντιγράφου του».

Με βάση την διάταξη αυτή και ανεξαρτήτως της υπάρξεως συμβατικών ρητρών, που απαγορεύουν περαιτέρω μεταβίβαση, ο φορέας του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας επί προγράμματος Η/Υ δεν δύναται πλέον να αντιταχθεί στη μεταπώληση του συνοδευόμενου από άδειας απεριόριστης χρήσης αντιγράφου αυτού, είτε υλικού είτε άυλου. 

Ο χρησιμοποιούμενος στην εν λόγω διάταξη όρος «πώληση», ο οποίος πρέπει να ερμηνεύεται εν ευρεία εννοία, εμπερικλείει όλες τις μορφές εμπορίας του αντιγράφου προγράμματος ηλεκτρονικού υπολογιστή, οι οποίες χαρακτηρίζονται από την παροχή δικαιώματος χρονικώς απεριόριστης χρήσεως έναντι τιμήματος, που έχει ως σκοπό να παράσχει στον δικαιούχο τη δυνατότητα να λάβει αμοιβή αντίστοιχη της οικονομικής αξίας του εν λόγω αντιγράφου. 

Ο δεύτερος αγοραστής του συγκεκριμένου αντιγράφου, όπως και κάθε μεταγενέστερος αγοραστής, αποτελεί «πρόσωπο που το απέκτησε νομίμως» κατά την έννοια του άρθρου 42 § 1 ν. 2121/1993.

Βέβαια, ο αρχικός αγοραστής προγράμματος Η/Υ, ο οποίος μεταπωλεί είτε το υλικό είτε το άυλο αντίγραφο του προγράμματος του, σε σχέση με το οποίο το δικαίωμα διανομής που είχε ο δικαιούχος αναλώθηκε δυνάμει του άρθρου 41 ν. 2121/1993, οφείλει να διασφαλίσει ότι το δικό του αντίγραφο είναι κατά τη στιγμή της μεταπωλήσεώς του αδύνατο να χρησιμοποιηθεί, προς αποτροπή του ενδεχομένου προσβολής του προβλεπόμενου στο άρθρο 42 § 2 ν. 2121/1993 αποκλειστικού δικαιώματος αναπαραγωγής προγράμματος Η/Υ, το οποίο ανήκει στον δημιουργό του οικείου προγράμματος.

ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΖΗΜΙΑΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥ

Η διάταξη του άρθρου 65 § 2 εδ. β΄ Ν. 2121/1993 εισάγει τον αφηρημένο υπολογισμό της ζημίας, ο οποίος είναι συμβατός με το άρθρο 13 της οδηγίας (βλ. απόφαση Δ.Ε.Ε. της 25ης Ιανουαρίου 2017 στην υπόθεση C-367/15, Oławska Telewizja Kablowa). 

Ο υπολογισμός γίνεται βάσει της νόμιμης ή της συνήθως καταβαλλόμενης αμοιβής, ήτοι αποκλειστικώς με αντικειμενικά κριτήρια (βλ. ΑΠ 438/2018).

Έτσι, η συνήθης αμοιβή προσδιορίζεται ως εκείνη που θα απαιτούσε ένας συνετός δικαιούχος και θα κατέβαλε ένας συνετός αδειούχος, εάν είχαν συνάψει σύμβαση παραχώρησης άδειας εκμετάλλευσης εν γνώσει όλων των κρίσιμων περιστάσεων. 

Με άλλη διατύπωση, πρόκειται για το σύνηθες τίμημα, το οποίο ζητείται στον συγκεκριμένο κλάδο για την παραχώρηση του δικαιώματος χρήσης του συγκεκριμένου άυλου αγαθού. 

Κρίσιμες για τον υπολογισμό αυτόν είναι οι παλαιότερες συμβάσεις παραχώρησης άδειας εκμετάλλευσης του άυλου αγαθού, τις οποίες ο δικαιούχος ενδεχομένως είχε συνάψει στο παρελθόν – και πριν την πράξη προσβολής – με τρίτους. 

Έτσι, η συνήθως καταβαλλόμενη αμοιβή για την παραχώρηση άδειας χρήσης προγράμματος Η/Υ (αναπαραγωγής, ήτοι αποθήκευσης, εγκατάστασης, φόρτωσης, εμφάνισης στην οθόνη και εκτέλεσης), που απευθύνεται και διανέμεται στο ευρύ (π.χ. λειτουργικό σύστημα) ή σε ειδικό επαγγελματικό κοινό (π.χ. σχεδιαστικά προγράμματα, προγράμματα επεξεργασίας ήχου ή/και εικόνας κ.α.), δεν έχει, δηλαδή, σχεδιαστεί για την κάλυψη των αναγκών συγκεκριμένου φυσικού ή νομικού προσώπου, είναι το αντίτιμο, που ο δικαιούχος αξιώνει αδιακρίτως από τους τελικούς χρήστες.

Υπολογισμός Αποζημίωσης Λόγω Αδικοπραξίας

Από την αδικοπραξία υφίσταται περιουσιακή ζημία η αποκατάσταση της οποίας ευλόγως προσδιορίζεται το διπλάσιο της συνήθως καταβαλλόμενης αμοιβής, για την παραχώρηση διαρκούς – άνευ χρονικού περιορισμού – άδειας χρήσης (αναπαραγωγής, ήτοι αποθήκευσης, εγκατάστασης, φόρτωσης, εμφάνισης στην οθόνη και εκτέλεσης) των επίδικων προγραμμάτων Η/Υ, ήτοι το αντίτιμο, που ο φορέας πνευματικής ιδιοκτησίας αξιώνει αδιακρίτως από τους τελικούς χρήστες.

Το Δικηγορικό μας Γραφείο, για περισσότερα από 15 χρόνια εξειδικεύεται στο Εταιρικό και Εμπορικό Δίκαιο. Επικοινωνήστε μαζί μας για σας καθοδηγήσουμε και να σας συμβουλεύσουμε σε κάθε θέμα προστασίας λογισμικού.