Από το συνδυασμό των διατάξεων του ΑΚ για την πώληση με παρακράτηση κυριότητας συνάγονται τα εξής:
Αν στην πώληση κινητού έχει τεθεί ο όρος ότι ο πωλητής διατηρεί (“παρακρατεί“) την κυριότητα ωσότου το τίμημα, που εν όλω ή εν μέρει πιστώνεται, αποπληρωθεί, λογίζεται, σε περίπτωση αμφιβολίας, ότι η μεταβίβαση της κυριότητας στον αγοραστή επέρχεται μόλις πληρωθεί η αίρεση της αποπληρωμής του τιμήματος.
Περαιτέρω, σε περίπτωση υπερημερίας του αγοραστή ως οφειλέτη, εν όλω ή εν μέρει, καταβολής του τιμήματος, ο πωλητής, που κατ` αρχήν παραμένει όχι μόνο κύριος αλλά και νομέας του κινητού, έχει δικαίωμα :
- είτε να απαιτήσει το τίμημα, η είσπραξη του οποίου, σημειωτέον, θα επιφέρει τη μεταβίβαση της κυριότητας στον αγοραστή,
- είτε, αφού πρώτα υπαναχωρήσει από τη σύμβαση της πωλήσεως, να ασκήσει τα δικαιώματα του από την κυριότητα (και τη νομή) και ιδίως να ασκήσει διεκδικητική ως προς το κινητό αγωγή κατά του αγοραστή, που είναι ο κάτοχος του κινητού και που δεν μπορεί πια να αρνηθεί την απόδοση αυτού με την από το άρθρο 1095 ΑΚ ένσταση. Σημειώνεται ότι η κατά τα ανωτέρω υπαναχώρηση γίνεται με την οικεία δήλωση που αποτελεί μονομερή δικαιοπραξία διαπλαστικού χαρακτήρα και που δεν υποβάλλεται σε τύπο και γι’ αυτό μπορεί να γίνει ρητά ή σιωπηρά με πράξεις που αναμφισβήτητα δηλώνουν τον προς τούτο σκοπό, όπως είναι η από τον πωλητή επιχειρούμενη και στρεφόμενη κατά του αγοραστή δικαστική επιδίωξη της ανάκτησης της κατοχής του κινητού.
- είτε να ασκήσει τα από τις γενικές διατάξεις περί υπερημερίας οφειλέτη από αμφοτεροβαρή σύμβαση οικεία ενοχικά δικαιώματα και ιδίως, αφού πρώτα υπαναχωρήσει από τη σύμβαση πωλήσεως, να ασκήσει κατά του αγοραστή αγωγή για απόδοση του κινητού κατά τις διατάξεις για τον αδικαιολόγητο πλουτισμό (ΟλΑΠ 22/1987, ΑΠ 1136/2000).
Κατά την ανωτέρω διάταξη, σε περίπτωση πώλησης με παρακράτηση κυριότητας, συρρέουν υπέρ του πωλητή διαζευκτικά δύο δικαιώματα, η επιλογή δε του ενός από αυτά αφότου η δήλωση περιέλθει στον αγοραστή, δεν δύναται να ανακτηθεί μονομερώς και αποκλείει την άσκηση του άλλου, κατά τα άρθρα 306 και 307 ΑΚ, διότι απλοποιείται έτσι η ενοχή, με την έννοια ότι εφεξής αυτή περιορίζεται (συγκεντρώνεται) αποκλειστικά στην παροχή που επιλέχθηκε, η οποία και μόνο είναι εκπληρωτέα, από τον οφειλέτη.
Συνεπώς, εάν ο πωλητής επέλεξε το δικαίωμα να απαιτήσει το υπόλοιπο του οφειλόμενου τιμήματος -πράγμα που μπορεί να γίνει με την έκδοση και κοινοποίηση διαταγής πληρωμής-, επήλθε συγκέντρωση στο δικαίωμα αυτό.
Έτσι απώλεσε το δικαίωμα για υπαναχώρηση, η οποία, και εάν γίνει, δεν επιφέρει έννομο αποτέλεσμα (ΑΠ 1562/2002, ΑΠ 525/1992, ΕιρΟλυμπίων 58/2018).
Ποινική Αντιμετώπιση – Υπεξαίρεση
Κατά το άρθρο 375 παρ. 1 ΠΚ, όποιος ιδιοποιείται παρανόμως ξένο (ολικά ή εν μέρει) κινητό πράγμα που περιήλθε στην κατοχή του με οποιοδήποτε τρόπο τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι δύο ετών και αν το αντικείμενο της υπεξαίρεσης είναι ιδιαίτερα μεγάλης αξίας με φυλάκιση τουλάχιστον ενός έτους.
Από τη διάταξη αυτή προκύπτει ότι, σε περίπτωση πώλησης με παρακράτηση κυριότητας, για τη στοιχειοθέτηση του εγκλήματος της υπεξαίρεσης απαιτείται η συνδρομή των ακόλουθων στοιχείων :
- ξένο εν όλω ή εν μέρει κινητό πράγμα, τέτοιο δε θεωρείται αυτό που βρίσκεται σε ξένη, σε σχέση με το δράστη, κυριότητα, όπως αυτή διαπλάσσεται στο αστικό δίκαιο,
- να περιήλθε αυτό με οποιοδήποτε τρόπο στην κατοχή του δράστη και να ήταν κατά το χρόνο της πράξης στην κατοχή αυτού,
- παράνομη ιδιοποίηση του πράγματος από το δράστη, που υπάρχει όταν αυτή γίνεται χωρίς τη συναίνεση του ιδιοκτήτη ή χωρίς την ύπαρξη άλλου δικαιώματος που παρέχεται στο δράστη από το νόμο,
- δόλια προαίρεση του δράστη που εκδηλώνεται με οποιαδήποτε ενέργεια αυτού που εμφανίζει εξωτερίκευση της θέλησής του να ενσωματώσει στη δική του περιουσία το ξένο κινητό πράγμα που βρίσκεται στην κατοχή του, χωρίς νόμιμο δικαιολογητικό λόγο.
Στην περίπτωση όπου ο πωλητής εμμείνει στην πώληση η πώληση παραμένει και ο αγοραστής δεν διαπράττει υπεξαίρεση αρνούμενος την εκπλήρωση της ενοχικής του υποχρέωσης προς αποπληρωμή του τιμήματος.
Στην περίπτωση όπου ο πωλητής υπαναχωρήσει από την πώληση, ο αγοραστής, αν ιδιοποιηθεί παρανόμως το πράγμα, διαπράττει υπεξαίρεση τούτου.
Σε περίπτωση όπου ο πωλητής επιλέγει το δικαίωμα να απαιτήσει το υπόλοιπο του οφειλόμενου τιμήματος, επέρχεται συγκέντρωση στο δικαίωμα αυτό και απώλεια γι’ αυτόν του δικαιώματος για υπαναχώρηση, η οποία, εάν εν τούτοις γίνει, δεν επιφέρει έννομο αποτέλεσμα, ο δε ιδιοποιούμενος το πράγμα αγοραστής δεν διαπράττει υπεξαίρεση τούτου (ΑΠ 384/2006).
Εκχώρηση Δικαιωμάτων Του Πωλητή Σε Τρίτο
Συνηθέστερη περίπτωση πώλησης με παρακράτηση κυριότητας είναι η πώληση αυτοκινήτου, ενώ η εκχώρηση συνήθως λαμβάνει χώρα από τον πωλητή σε τράπεζα.
Στην περίπτωση αυτή (πώλησης κινητού με παρακράτηση κυριότητας), ο πωλητής δικαιούται να εκχωρήσει σε τρίτο, με την οικεία μεταξύ τους σύμβαση, την επί το τίμημα απαίτηση του όπως και κάθε άλλη ενοχική απαίτηση του από τη σύμβαση της πωλήσεως, αφότου δε ο τρίτος (εκδοχέας) ή ο πωλητής (εκχωρητής) αναγγείλει την εκχώρηση στον αγοραστή (οφειλέτη), αποκόπτεται κάθε σχετικός με την εκχωρούμενη απαίτηση δεσμός του πωλητή και την απαίτηση αυτή αποκτά ο εκδοχέας, που έκτοτε αυτός και όχι ο πωλητής δικαιούται σε δικαστική επιδίωξη και είσπραξη αυτής.
Ωστόσο, η ως ανωτέρω εκχώρηση καθ` αυτή, ήτοι χωρίς συνδρομή των προϋποθέσεων των οικείων διατάξεων του εμπραγμάτου δικαίου, δεν επιφέρει μεταβίβαση των υπό αίρεση νομής και κυριότητας επί του κινητού και των αγωγών με τις οποίες ασκούνται τα εν λόγω δικαιώματα, από τον πωλητή στον εκδοχέα, αφού αυτά τα δικαιώματα και αυτές οι αγωγές δεν έχουν το χαρακτήρα παρεπόμενου δικαιώματος, ώστε να ακολουθούν την τύχη της εκχωρούμενης απαιτήσεως, επίσης δε καθ’ αυτή δεν επιφέρει μεταβίβαση του δικαιώματος της προμνημονευόμενης υπαναχώρησης από τον πωλητή στον εκδοχέα, αφού αυτό το δικαίωμα έχει χαρακτήρα όχι απαιτήσεως αλλά διαπλαστικού δικαιώματος, η δε μεταβίβαση αυτού προϋποθέτει μεταβίβαση της όλης έννομης σχέσης, που δεν μπορεί να γίνει με μόνη τη σχετική συμφωνία εκχωρήσεως μεταξύ πωλητή (εκχωρητή) και εκδοχέα (βλ. ΑΠ 1136/2000).
Ωστόσο η εκχώρηση καθ’ εαυτή, χωρίς συνδρομή των προϋποθέσεων των οικείων διατάξεων του εμπραγμάτου δικαίου, δεν επιφέρει μεταβίβαση των υπό αίρεση εμπραγμάτων δικαιωμάτων της νομής και κυριότητας επί του κινητού (πχ αυτοκινήτου) και των αγωγών με τις οποίες ασκούνται τα εν λόγω δικαιώματα από τον πωλητή στον εκδοχέα (πχ Τράπεζα), αφού αυτά τα δικαιώματα και οι αγωγές, όπως προεξετέθη, δεν έχουν το χαρακτήρα παρεπόμενου δικαιώματος, ώστε να ακολουθούν την τύχη της εκχωρούμενης απαιτήσεως.
Περαιτέρω δε η εκχώρηση καθ’ αυτή δεν επιφέρει ούτε μεταβίβαση του δικαιώματος της υπαναχώρησης από τον πωλητή στον εκδοχέα, αφού αυτό το δικαίωμα έχει επίσης χαρακτήρα όχι απαιτήσεως αλλά διαπλαστικού δικαιώματος, η μεταβίβαση του οποίου προϋποθέτει μεταβίβαση της όλης έννομης σχέσης, που δεν μπορεί να γίνει με μόνη τη σχετική συμφωνία εκχωρήσεως μεταξύ πωλητή (εκχωρητή) και εκδοχέα (Ειρ.Καρδ 25/2020, ΕιρΑθ 2122/2014).
Το Δικηγορικό μας Γραφείο, για περισσότερα από 15 χρόνια εξειδικεύεται στο Εταιρικό και Εμπορικό Δίκαιο. Επικοινωνήστε μαζί μας για σας καθοδηγήσουμε και να σας συμβουλεύσουμε σε κάθε θέμα σχετικά με την πώληση κινητού με παρακράτηση κυριότητας.