Τον Οκτώβριο του 2020 η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) έθεσε σε δημόσια διαβούλευση την έκθεση για τη δημιουργία ψηφιακού ευρώ. Η έκθεση προβλέπει ότι το ψηφιακό ευρώ “θα αποτελέσει μια ηλεκτρονική μορφή χρήματος εκδιδόμενου από το Ευρωσύστημα (την ΕΚΤ και τις εθνικές κεντρικές τράπεζες) στο οποίο θα έχουν πρόσβαση όλοι οι πολίτες και οι επιχειρήσεις”.
Δηλαδή η ΕΚΤ σκέπτεται πλέον επίσημα την πιθανότητα να εκδίδει τραπεζογραμμάτια σε ψηφιακή μορφή. Ταυτόχρονα, σε όλους τους τόνους επαναλαμβάνει ότι το ψηφιακό ευρώ θα κυκλοφορεί παράλληλα με το φυσικό χρήμα και δεν είναι στις προθέσεις της να το αντικαταστήσει. Σκοπός της είναι να ενσωματώσει το ψηφιακό νόμισμα στο χρηματοοικονομικό σύστημα της ευρωζώνης, με τρόπο ώστε αυτό να αποτελέσει ένα εναλλακτικό τρόπο πληρωμής εντός της ζώνης του ευρώ ο οποίος, σε αντίθεση με άλλους (πχ PayPal), θα ελέγχεται από την ίδια.
Οι λόγοι της έκδοσης ψηφιακού ευρώ
Με βάση τα παραπάνω, η ΕΚΤ επίσημα δηλώνει ότι αναγνωρίζει ένα κενό στο χρηματοπιστωτικό σύστημα της ζώνης του Ευρώ. Τούτο είναι ότι ολοένα και περισσότεροι πολίτες, για δικούς τους λόγους, δεν επιθυμούν πλέον να χρησιμοποιούν μετρητά.
Ταυτόχρονα, ελλείψει εναλλακτικών, αυτοί στρέφονται σε ψηφιακά μέσα πληρωμής που εκδίδονται και ελέγχονται από φορείς εκτός της ευρωζώνης, τα οποία κατά την Κεντρική Τράπεζα “θα μπορούσαν να υπονομεύσουν τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα και τη νομισματική κυριαρχία” της ΕΚΤ και κατ’ επέκταση της Ε.Ε.
Γι’ αυτό το λόγο, η ΕΚΤ ήδη διαφημίζει το ψηφιακο ευρώ ως ένα μέσο που “θα συνδυάζει την αποδοτικότητα ενός ψηφιακού μέσου πληρωμών με την ασφάλεια του χρήματος κεντρικής τράπεζας”.
Οι Εξελίξεις που οδήγησαν στα παραπάνω
Τον Δεκέμβριο του 2017 το ΔΣ του Facebook όρισε τον David Marcus να επεξεργαστεί ένα σχέδιο ψηφιακού νομίσματος. Τον Μάιο του 2018 ο τελευταίος ανακοίνωσε μια επιχειρηματική Ένωση, όπου εταιρείες – κολλοσοί όπως η Visa Mastercard, η Paypal, η Uber κλπ ήταν έτοιμες να εκδώσουν ψηφιακές εκδόσεις πολλών νομισμάτων, καθώς και ένα “ψηφιακό παζλ” όλων αυτών των νομισμάτων.
Την ανακοίνωση αυτή, μετά το αρχικό σοκ, ακολούθησε μια χιονοστιβάδα αντιδράσεων τόσο στο εσωτερικό των ΗΠΑ, όσο και σε ολόκληρο τον κόσμο. Και αυτό διότι για πρώτη φορά στην ιστορία υπάρχει απόπειρα, ένα σημαντικό κομμάτι του “σκληρού πυρήνα” της κρατικής εξουσίας, η έκδοση χρήματος (η ”νομισματική κυριαρχία”), να περάσει από κρατικό σε ιδιωτικό έλεγχο.
Ταυτόχρονα υπήρξαν ασφυκτικές πιέσεις στην Ένωση να υπαναχωρήσει. Οι πιέσεις οι οποίες ασκήθηκαν ήταν τέτοιου βαθμού ώστε εταιρείες όπως η PayPal, η Mastercard, η eBay και η Vodafone υπαναχώρησαν, δηλώνοντας ένα χρόνο αργότερα ότι αποχωρούν από την Ένωση.
Η Facebook αναπροσάρμοσε τα πλάνα της και δήλωσε ότι θα προχωρήσει σε ένα ψηφιακό νόμισμα, το “Libra”, το οποίο θα λειτουργεί ως υπηρεσία πληρωμών και θα κυκλοφορήσει με έδρα την Ελβετία, αμέσως μόλις δώσουν άδεια οι Ελβετικές Εποπτικές Αρχές. Κάτι τέτοιο υπολογίζεται να συμβεί το πρώτο εξάμηνο του 2021.
Εν τω μεταξύ, η PayPal, η οποία ήταν το πρώτο ιδρυτικό μέλος που εγκατέλειψε την πρωτοβουλία Libra, ανακοίνωσε ότι θα ξεκινήσει τη δική της υποστήριξη σε κρυπτονομίσματα. Τόνισε ότι θεωρεί τη μετάβαση σε ψηφιακές μορφές νομισμάτων “αναπόφευκτη”.
Το bitcoin, το νούμερο 1 κρυπτονόμισμα, έφτασε να διαπραγματεύεται τον Ιανουάριο του 2021, πάνω από τα 40.000 δολάρια, αποτυπώνοντας το αυξανόμενο ενδιαφέρον για ψηφιακά νομίσματα εκτός από ιδιώτες, πλέον και από επαγγελματίες επενδυτές.
Ήδη εμπορικές τράπεζες σε όλο τον κόσμο δοκιμάζουν διάφορες εφαρμογές ψηφιακών πορτοφολιών.
Η Κεντρική Τράπεζα της Κίνας δήλωσε ότι στοχεύει να είναι η πρώτη που θα εκδώσει ψηφιακό νόμισμα, ενώ έχει ήδη ξεκινήσει πιλοτικό πρόγραμμα ηλεκτρονικών πληρωμών σε ορισμένες μεγάλες πόλεις.
Στη Σουηδία, η οποία είναι η λιγότερο εξαρτημένη από μετρητά χώρα στον κόσμο, η Κεντρική Τράπεζα έχει ήδη ξεκινήσει να δοκιμάζει την «ηλεκτρονική κορόνα».
Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ επίσημα εξετάζει τρόπο να ενσωματώσει στο εθνικό σύστημα των εμβασμάτων της την τεχνολογία blockchain, με τρόπο που προσομοιάζει σε ψηφιακό νόμισμα.
Τέλος, οι δηλώσεις των επικεφαλής των δυο μεγαλύτερων κεντρικών τραπεζών του κόσμου είναι ενδεικτικές :
“Θέλουμε να το κάνουμε σωστά, όχι πρώτοι”, Jerome Powell, Fed
“Θα πρέπει να είμαστε έτοιμοι να εκδώσουμε ψηφιακό ευρώ, εφόσον προκύψει η ανάγκη” Christine Lagarde, ΕΚΤ
Διαφορά με κρυπτονομίσματα
Ως προς τα εξωτερικά χαρακτηριστικά, το ψηφιακό ευρώ δεν θα διαφέρει σε τίποτα από τα κρυπτονομίσματα αφού και τα δύο χρησιμοποιούν την τεχνολογία blockchain. Πρόκειται, με απλά λόγια, για μία database (το οποίο ονομάζεται “καθολικό” – ledger) στην οποία αποθηκεύονται κι επαληθεύονται πληροφορίες και δεδομένα. Οι πληροφορίες και τα δεδομένα αυτά, δεν μπορούν ποτέ να τροποποιηθούν ως προς το ιστορικό τους. Αντίθετα, τα αποθηκευμένα δεδομένα, διανέμονται σε τμήματα (block) και ακολουθεί μια αλυσίδα (chain) διανομής που δίνει σε όλους πρόσβαση στα δεδομένα. Όλες οι διανομές καταγράφονται σε πραγματικό χρόνο, καθιστώντας τις συναλλαγές ιχνηλατήσιμες και επαληθεύσιμες.
Το ψηφιακό ευρώ, ωστόσο, φιλοδοξεί να διαφέρει θεμελιωδώς ως προς τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του. Τούτο διότι θα εξομοιούται και θα ταυτίζεται με χρήμα Κεντρικής Τράπεζας. Αυτό σημαίνει ότι κάποια σημαντικά χαρακτηριστικά του φυσικού χρήματος, όπως σταθερότητα τιμών, εποπτεία, έλεγχος, στήριξη κλπ θα είναι ενσωματωμένα και στο ψηφιακό.
Νομικό πλαίσιο για την έκδοση ψηφιακού ευρώ
Στην έκθεση της η ΕΚΤ, ξεκινώντας από την αφετηρία ότι “το πρωτογενές δίκαιο της ΕΕ δεν αποκλείει τη δυνατότητα έκδοσης ψηφιακού ευρώ ως νόμιμου χρήματος”, αναζητά τις νομικές δυνατότητες για το σχετικό εγχείρημα.
Αναλύει τις επιλογές της ως προς το σκοπό που θα κληθεί να επιτελέσει το ψηφιακό ευρώ, καθώς αυτό μπορεί να λειτουργήσει:
- ως μέσο νομισματικής πολιτικής, παρόμοιο με τα αποθεματικά της Κεντρικής Τράπεζας, όντας προσβάσιμο μόνο στους αντισυμβαλλομένους της, είτε
- ως μέσο διακανονισμού για συγκεκριμένους τύπους πληρωμών, με πρόσβαση μόνο σε επιλέξιμους συμμετέχοντες, είτε
- ως μέσο ισοδύναμο με τραπεζογραμμάτιο, ή τέλος.
- ως νόμισμα που διατίθεται σε νοικοκυριά και σε άλλες ιδιωτικές οντότητες μέσω λογαριασμών που διατηρούνται στο ευρωσύστημα.
Κάθε μία από τις παραπάνω επιλογές θα έχει και διαφορετική νομική θεμελίωση και πρέπει αυτή να αναζητηθεί στο ενωσιακό δίκαιο. Για να μην είναι νομικά ελαττωματική η θεμελίωση αυτή, θα πρέπει να αναζητηθεί στο πρωτογενές ευρωπαϊκό δίκαιο. Διότι αυτό αποτελεί τη νομική βάση που οριοθετεί το πλαίσιο αρμοδιοτήτων και δυνατοτήτων της Ε.Ε. και της ΕΚΤ. Τα συγκεκριμένα νομοθετήματα είναι :
- Η Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) και
- Το Καταστατικό του Ευρωπαϊκού Συστήματος Κεντρικών Τραπεζών και της Ε.Κ.Τ. (ΕΣΚΤ)
Νομοθεσία
Η Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ)
Τα κυριότερα άρθρα της ΣΛΕΕ που απασχολουν σε σχέση με την έκδοση και κυκλοφορία ψηφιακού ευρώ είναι τα είναι το 127 και 128 § 1 τα οποία ορίζουν ότι:
Άρθρο 127 § 1 και 2 ΣΛΕΕ
1. Πρωταρχικός στόχος του Ευρωπαϊκού Συστήματος Κεντρικών Τραπεζών, εφεξής καλούμενου «ΕΣΚΤ», είναι η διατήρηση της σταθερότητας των τιμών. Με την επιφύλαξη του στόχου της σταθερότητας των τιμών, το ΕΣΚΤ στηρίζει τις γενικές οικονομικές πολιτικές στην Ένωση, προκειμένου να συμβάλει στην υλοποίηση των στόχων της Ένωσης, που ορίζονται στο άρθρο 3 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Το ΕΣΚΤ ενεργεί σύμφωνα με την αρχή της οικονομίας της ανοιχτής αγοράς με ελεύθερο ανταγωνισμό, που ευνοεί την αποτελεσματική κατανομή των πόρων, και σύμφωνα με τις αρχές που εξαγγέλλονται στο άρθρο 119.
2. Τα βασικά καθήκοντα του ΕΣΚΤ είναι:
— να χαράζει και να εφαρμόζει τη νομισματική πολιτική της Ένωσης,
— να διενεργεί πράξεις συναλλάγματος σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 219,
— να κατέχει και να διαχειρίζεται τα επίσημα συναλλαγματικά διαθέσιμα των κρατών μελών,
— να προωθεί την ομαλή λειτουργία των συστημάτων πληρωμών.
Άρθρο 128 § 1 ΣΛΕΕ
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχει το αποκλειστικό δικαίωμα να επιτρέπει την έκδοση τραπεζογραμματίων σε ευρώ μέσα στην Ένωση. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και οι εθνικές κεντρικές τράπεζες μπορούν να εκδίδουν τέτοια τραπεζογραμμάτια. Τα τραπεζογραμμάτια που εκδίδονται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και τις εθνικές κεντρικές τράπεζες είναι τα μόνα τραπεζογραμμάτια που αποτελούν νόμιμο χρήμα μέσα στην Ένωση.
Περαιτέρω, αφού θεμελιωθεί νομικά η δυνατότητα του ευρωσυστήματος για την έκδοση ψηφιακού ευρώ, πρέπει να αναζητηθεί ο τρόπος για την δημιουργία της νομικής εκείνης πράξης που θα ορίζει τους όρους θα διέπουν την έκδοση, προσφορά και κυκλοφορία του. Τούτο είναι το άρθρο 133 ΣΛΕΕ, το οποίο προβλέπει ότι:
Άρθρο 133 ΣΛΕΕ
Με την επιφύλαξη των αρμοδιοτήτων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, αποφασίζοντας σύμφωνα με τη συνήθη νομοθετική διαδικασία, θεσπίζουν τα μέτρα που είναι αναγκαία για τη χρήση του ευρώ ως ενιαίου νομίσματος. Τα μέτρα αυτά θεσπίζονται μετά από διαβούλευση με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα
ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΚΕΝΤΡΙΚΩΝ ΤΡΑΠΕΖΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ
Ερευνητέα είναι και τα άρθρα τα οποία νομιμοποιούν την ίδια την Ε.Κ.Τ για την έκδοση και θέση σε κυκλοφορία ψηφιακού ευρώ. Η απάντηση πρέπει να αναζητηθεί στα κατωτέρω αναφερόμενα:
Άρθρο 16 Καταστατικού ΕΣΚΤ
Σύμφωνα με το άρθρο 128, παράγραφος 1 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Διοικητικό Συμβούλιο έχει το αποκλειστικό δικαίωμα να επιτρέπει την έκδοση τραπεζογραμματίων σε ευρώ μέσα στην Ένωση.
Άρθρο 20 § 1 Καταστατικού ΕΣΚΤ
Το Διοικητικό Συμβούλιο μπορεί να αποφασίσει, με πλειοψηφία δύο τρίτων των ψήφων, τη χρησιμοποίηση και άλλων λειτουργικών μεθόδων νομισματικού ελέγχου τις οποίες κρίνει κατάλληλες σύμφωνα με το άρθρο 2.
Άρθρο 22 Καταστατικού ΕΣΚΤ
Η ΕΚΤ και οι εθνικές κεντρικές τράπεζες μπορούν να παρέχουν διευκολύνσεις, και η ΕΚΤ μπορεί να θεσπίζει κανονισμούς με σκοπό την εξασφάλιση αποτελεσματικών και υγιών συστημάτων συμψηφισμού και πληρωμών, εντός της Ένωσης και με άλλες χώρες.
Συμπεράσματα
Παρατηρείται, λοιπόν, ότι το πρωτογενές δίκαιο της ΕΕ κάνει λόγο για “τραπεζογραμμάτια” ευρώ που εκδίδονται από το Ευρωσύστημα ως “χαρτονομίσματα” που θα έχουν νόμιμο χρήμα. Ωστόσο, ούτε η ΣΛΕΕ ούτε το καταστατικό του ΕΣΚΤ αποκλείουν ρητά την έκδοση από το Ευρωσύστημα περιουσιακών στοιχείων ή υποχρεώσεων εκτός τραπεζογραμματίων ευρώ.
Τούτο θα αποτελέσει τη πρώτη νομική βάση για την έκδοση και κυκλοφορία ψηφιακού ευρώ.
Επιπλέον, το δικαίωμα έκδοσης “τραπεζογραμματίων ευρώ” θα μπορούσε, διασταλτικά ερμηνευόμενο, να θεωρηθεί ότι περιλαμβάνει και το δικαίωμα καθορισμού της μορφής ή του μέσου αυτών, τόσο ως φυσικά όσο και ψηφιακά.
Επομένως, η ερμηνεία αυτή, θα αποτελέσει τη δεύτερη νομική βάση για είναι επιτρεπτή η κυκλοφορία ψηφιακού νομίσματος.
Νομικά ζητήματα που ανακύπτουν
Κατά το ελληνικό δίκαιο η νομική φύση της τραπεζικής κατάθεσης ορίζεται ως “ανώμαλη παρακαταθήκη” και περιγράφεται στο άρθρο 830 του Α.Κ. Με τον τρόπο αυτό, η τράπεζα αποδέχεται ξένα χρήματα με την υποχρέωση απόδοσης τους κατά τον συμφωνηθέντα χρόνο (πχ προθεσμιακή) ή όποτε της ζητηθεί (πχ ταμιευτηρίου, όψεως κλπ).
Η έννομη σχέση που διέπει τη σχέση της τράπεζας με τον καταθέτη είναι ενοχικού δικαίου, η οποία περιλαμβάνει την πραγματοποίηση αορίστου πλήθους συναλλαγών και επομένως πρόκειται για τυπική σύμβαση – πλαίσιο. Η έννομη σχέση τράπεζας – καταθέτη δεν έχει πρωτογενή υποχρέωση προς παροχή αλλά εγκαθιδρύει νομικό δεσμό από τον οποίο απορρέουν δευτερεύουσες υποχρεώσεις. Γι’ αυτό το λόγο, σε περίπτωση ανώμαλης εξέλιξης της ενοχής, δεν γεννάται αξίωση για εκπλήρωση, αλλά για αποζημίωση.
Το ερώτημα που αναφύεται είναι εαν στη περίπτωση κυκλοφορίας του ψηφιακού ευρώ, θα ισχύουν οι ίδιοι παραπάνω κανόνες ή αν θα αλλάξει το γνωστό και εφαρμοστέο μέχρι σήμερα νομικό πλαίσιο.
Εξάλλου, υπάρχουν και πρακτικά ερωτήματα με νομικές προεκτάσεις όπως: Θα υφίσταται η έννοια του “τραπεζικού λογαριασμού”; Ποιος θα ειναι ο αντισυμβαλλόμενος του καταθέτη; Το ψηφιακό νόμισμα θα το εκδίδει η ΕΚΤ και θα φτάνει στον καταθέτη με ή χωρίς τη μεσολάβηση εμπορικών τραπεζών;
Το παραπάνω ζητήματα ιδιωτικού δικαίου απασχόλησαν την έκθεση της ΕΚΤ, αλλά δεν έδωσαν κατά τη γνώμη μας επαρκείς απαντήσεις. Το ίδιο ισχύει και για τα ζητήματα ιδιωτικότας και προστασίας προσωπικών δεδομένων των συναλλαγών, όπου η ΕΚΤ απλά διατύπωσε ευχολόγια. Σε αυτά ελπίζουμε να επανέλθει.
Το πραγματικό δίλημμα
Πέρα από τα παραπάνω ζητήματα τα οποία, εν καιρώ, θα απαντηθούν από εξειδικευμένους τεχνοκράτες της ΕΕ και της ΕΚΤ, υπάρχει ένα κρίσιμο δίλημμα το οποίο ζητά απάντηση, όχι τεχνική ή νομική αλλά πολιτική:
Η ΕΚΤ, ως μόνη αρμόδια να “κόβει χρήμα” είναι εκείνη η οποία θα προχωρήσει στην έκδοση ψηφιακού ευρώ. Στην περίπτωση αυτή και σύμφωνα με τους προβληματισμούς της, καλείται να αποφασίσει αν θα το διανείμει απευθείας στους πολίτες (άμεση ή λιανική πρόσβαση και διανομή) ή μέσω του τραπεζικού συστήματος (μη λιανική).
Η δεύτερη περίπτωση είναι πρακτικά και νομικά πιο απλή, καθώς προσομοιάζει με τις τρέχουσες πρακτικές και ενσωματώνει στη διαδικασία τις εμπορικές τράπεζες.
Στη περίπτωση, όμως, όπου οι πολίτες έχουν άμεση πρόσβαση στο ψηφιακό ευρώ, το Ευρωσύστημα θα καταστεί ο μοναδικός πάροχος υπηρεσιών πληρωμών για το ψηφιακό ευρώ. Τί σημαίνει αυτό;
Οι εμπορικές τράπεζες βγαίνουν εκτός της διαδικασίας κυκλοφορίας του χρήματος!
Αυτή η καινοτομία δεν θα είναι μόνο νομική ή χρηματοοικονομική. Θα τέτοιων διαστάσεων που θα έχει χαρακτηριστικά ιστορικότητας. Τούτο διότι, ιστορικά, οι εμπορικές τράπεζες χρησιμοποιούσαν τις καταθέσεις των αποταμιευτών για να χρηματοδοτήσουν την οικονομία με δάνεια.
Αν η ίδια η Κεντρική Τράπεζα τις αποκόψει από τους κρίσιμους πόρους των καταθέσεων, ποια θα είναι η χρηματοδοτική τους βάση; Πέρα από την πίεση στους ισολογισμούς τους, καθώς θα χάσουν μια σημαντική πηγή εσόδων, πως θα χρηματοδοτούν την οικονομία και το επιχειρείν; Θα δανείζονται απευθείας από την ΕΚΤ και, με ένα δικό τους spread, θα δανείζουν περαιτέρω; Θα γίνουν απλά παραρτήματα της ΕΚΤ ή των Εθνικών Κεντρικών Τραπεζών;
Αν, αντίθετα, η ΕΚΤ, δεν τις παρακάμψει αλλά αποφασίσει να διανείμει το ψηφιακό ευρώ μέσω αυτών, θα καταφέρει το σκοπό της; Γιατί ο τελικός σκοπός της είναι να μην αφήσει χώρο σε κανέναν άλλον εκτός της ιδίας να ασκήσει “νομισματική κυριαρχία”. Αλλά με τη μη λιανική διανομή σε τι θα διαφέρει για τον καταθέτη το ψηφιακό ευρώ από μια οποιαδήποτε χρεωστική κάρτα;
Ο ανταγωνισμός, τόσο των κρυπτονομισμάτων, όσο και των αλλων ψηφιακών νομισμάτων που ετοιμάζονται θα είναι ισχυρός. Οι ιδιώτες που ανταγωνίζονται τις κεντρικές τράπεζες πλέον είναι οικονομικά σχεδόν ισοδύναμοι. Υπολογίζεται ότι για το 2020 η Facebook, για παράδειγμα, θα ανακοινώσει κέρδη πάνω από 70 δισεκατομμύρια δολάρια. Το ΑΕΠ της Μάλτας είναι περίπου 15 δις δολάρια.
Πως θα αντιδράσουν θεσμοί και οργανισμοί αν το Libra, με αυτά τα κέρδη, χρηματοδοτήσει μια χώρα, με την προϋπόθεση αυτή να διακρατεί τα αποθεματικά της στο συγκεκριμένο νόμισμα; Πως θα αντιμετωπιστεί το ενδεχόμενο το Libra ή και κάθε ψηφιακό νόμισμα, να μεταλλαχθεί σε τραπεζικό σύστημα, με την ικανότητα να κατέχει το δικό του νόμισμα χωρίς την ανάγκη αντικρίσματος σε κανένα καλάθι από δολάρια, ευρώ, γεν κ.λπ.
Θα δούμε το πρώτο νόμισμα χωρίς κράτος ή θα θεωρήσουμε ότι οι εταιρείες εξομοιουνται οικονομικά και νομισματικά με κράτη;
Κλείνοντας, είναι νομίζουμε σαφές, ότι το ζήτημα έχει οικονομική αφετηρία, σοβαρές νομικές προεκτάσεις αλλά, τελικά, πολιτική απάντηση.
Το Δικηγορικό μας Γραφείο, για περισσότερα από 15 χρόνια εξειδικεύεται στο Εταιρικό και Εμπορικό Δίκαιο. Επικοινωνήστε μαζί μας για σας καθοδηγήσουμε και να σας συμβουλεύσουμε σε κάθε χρηματοοικονομικό θέμα που αντιμετωπίζετε.