Η διεθνής δικαιοδοσία, η αναγνώριση και η εκτέλεση αποφάσεων σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις αλλοδαπής, καθορίζονται από τον Κανονισμό 1215/2012 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Συμβουλίου της 12ης Δεκεμβρίου 2012.

Στόχος της κατάρτισης του πιο πάνω Κανονισμού ήταν αφενός μεν η εισαγωγή σύγχρονων κανόνων διεθνούς δικαιοδοσίας σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις, αφετέρου δε η περαιτέρω απλούστευση των απαραίτητων διατυπώσεων για την ταχεία αναγνώριση και εκτέλεση των αποφάσεων στις υποθέσεις αυτές, μέσω απλής και ομοιόμορφης διαδικασίας και, συνακόλουθα, η αντιμετώπιση και η λύση των προβλημάτων, που είχαν προκύψει κατά την εφαρμογή της Διεθνούς Συμβάσεως των Βρυξελλών (ΑΠ 630/2019)

Ο Κανονισμός αυτός σύμφωνα με το άρθρο 28 παρ. 1 Συντ/τος έχει αυξημένη τυπική ισχύ (ΑΠ 93/2017).

Πεδίο Εφαρμογής

Ο παραπάνω κανονισμός εφαρμόζεται σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις, ανεξάρτητα από το είδος του δικαστηρίου. 

Δεν καλύπτει, ιδίως, φορολογικές, τελωνειακές ή διοικητικές υποθέσεις ή την ευθύνη κράτους για πράξεις ή παραλείψεις κατά την άσκηση της κρατικής εξουσίας (acta jure imperii).

Επίσης, εξαιρούνται από την εφαρμογή του:

• η κατάσταση ή η ικανότητα δικαίου φυσικών προσώπων, περιουσιακά δικαιώματα που προκύπτουν από την έγγαμη σχέση ή από σχέση της οποίας τα αποτελέσματα εξομοιώνονται προς εκείνα του γάμου σύμφωνα με το εφαρμοστέο σε αυτήν δίκαιο
• οι πτωχεύσεις, οι διαδικασίες λύσης και εκκαθάρισης αφερέγγυων επιχειρήσεων ή άλλων νομικών προσώπων, οι δικαστικοί συμβιβασμοί, οι πτωχευτικοί συμβιβασμοί και άλλες ανάλογες διαδικασίες
• η κοινωνική ασφάλιση
• η διαιτησία
• οι υποχρεώσεις διατροφής που απορρέουν από οικογενειακές σχέσεις, σχέσεις συγγένειας εξ αίματος, γάμου ή αγχιστείας και
• οι κληρονομικές σχέσεις, περιλαμβανομένων των υποχρεώσεων διατροφής που προκύπτουν λόγω θανάτου.

Αναγνώριση Απόφασης

Σύμφωνα με το άρθρο 36 του Κανονισμού, απόφαση η οποία έχει εκδοθεί σε ένα κράτος μέλος αναγνωρίζεται στα υπόλοιπα κράτη μέλη χωρίς να απαιτείται ειδική διαδικασία.

Κάθε ενδιαφερόμενος δύναται, σύμφωνα με τη νόμιμη διαδικασία, να ζητήσει την έκδοση απόφασης που να ορίζει ότι δεν συντρέχουν οι προβλεπόμενοιβλόγοι άρνησης αναγνώρισης.

Αν η έκβαση δικαστικής διαδικασίας σε κράτος μέλος εξαρτάται από την κρίση επί παρεμπίπτοντος ζητήματος που αφορά άρνηση αναγνώρισης, το δικαστήριο έχει δικαιοδοσία επί του θέματος αυτού.

Σύμφωνα με το άρθρο 37 του Κανονισμού, ένας διάδικος που επιθυμεί να επικαλεστεί σε κράτος μέλος απόφαση η οποία έχει εκδοθεί σε άλλο κράτος μέλος προσκομίζει:

• αντίγραφο της απόφασης το οποίο να συγκεντρώνει τις αναγκαίες προϋποθέσεις γνησιότητας και
• τη βεβαίωση που εκδόθηκε σύμφωνα με το άρθρο 53.

Το δικαστήριο ή άλλη αρχή ενώπιον της οποίας γίνεται επίκληση απόφασης που έχει εκδοθεί σε άλλο κράτος μέλος δύναται να αναστείλει τη διαδικασία, εν όλω ή εν μέρει:

• εάν η απόφαση έχει προσβληθεί στο κράτος μέλος προέλευσης ή
• εάν έχει υποβληθεί αίτηση για την έκδοση απόφασης που να διαπιστώνει ότι δεν συντρέχουν προβλεπόμενοι στο άρθρο 45 λόγοι άρνησης αναγνώρισης ή απόφασης που να ορίζει ότι η αναγνώριση πρέπει να απορριφθεί βάσει ενός εξ αυτών των λόγων.

Τέλος, υλικά αρμόδιο στην Ελλάδα για την κήρυξη της εκτελεστότητας Δικαστήριο είναι το Μονομελές Πρωτοδικείο, κατά την διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας (άρθρα 740 και 905 ΚΠολΔ).

Εκτέλεση Απόφασης

Σύμφωνα με τα άρθρα 39 κ.επ. του παραπάνω Κανονισμού κάθε απόφαση η οποία έχει εκδοθεί σε ένα κράτος μέλος και είναι εκτελεστή σε αυτό το κράτος μέλος, είναι ομοίως εκτελεστή στα υπόλοιπα κράτη μέλη χωρίς να απαιτείται κήρυξη εκτελεστότητας.

Επιπλέον, κάθε εκτελεστή απόφαση παρέχει αυτοδικαίως την εξουσία λήψης οποιουδήποτε συντηρητικού μέτρου το οποίο προβλέπεται από τη νομοθεσία του κράτους μέλους αναγνώρισης ή εκτέλεσης.

Περαιτέρω, η διαδικασία που εφαρμόζεται για την εκτέλεση αποφάσεων που έχουν εκδοθεί σε άλλο κράτος μέλος διέπεται από το δίκαιο του κράτους μέλους αναγνώρισης ή εκτέλεσης. Κάθε απόφαση η οποία έχει εκδοθεί σε ένα κράτος μέλος και είναι εκτελεστή στο κράτος μέλος αναγνώρισης ή εκτέλεσης εκτελείται σε αυτό υπό τους ίδιους όρους οι οποίοι ισχύουν και για την εκτέλεση των αποφάσεων που εκδίδονται στο κράτος μέλος αναγνώρισης ή εκτέλεσης.

Για τους σκοπούς της εκτέλεσης σε ένα κράτος μέλος απόφασης που έχει εκδοθεί σε άλλο κράτος μέλος, ο αιτών υποβάλλει στην αρμόδια για την εκτέλεση αρχή τα εξής:

• αντίγραφο της απόφασης το οποίο να συγκεντρώνει τις αναγκαίες προϋποθέσεις γνησιότητας και
• τη βεβαίωση που εκδόθηκε σύμφωνα με το άρθρο 53 η οποία πιστοποιεί ότι η απόφαση είναι εκτελεστή και περιέχει απόσπασμα της απόφασης καθώς και, κατά περίπτωση, κάθε συναφή πληροφορία σχετικά με τα καταβλητέα δικαστικά έξοδα και τον υπολογισμό των τόκων.

Σε περίπτωση που υποβληθεί αίτηση άρνησης εκτέλεσης απόφασης, το δικαστήριο στο κράτος μέλος αναγνώρισης ή εκτέλεσης δύναται, κατόπιν αιτήσεως του προσώπου κατά του οποίου επιδιώκεται η εκτέλεση:

• να περιορίσει τη διαδικασία εκτέλεσης στη λήψη συντηρητικών μέτρων
• να εξαρτήσει την εκτέλεση από τον όρο της παροχής εγγύησης, την οποία προσδιορίζει το ίδιο ή
• να αναστείλει, εν όλω ή εν μέρει, τη διαδικασία εκτέλεσης.

Άρνηση Αναγνώρισης

Με αίτηση κάθε ενδιαφερόμενου, η αναγνώριση μιας απόφασης απορρίπτεται:

• αν η αναγνώριση αντίκειται προδήλως στη δημόσια τάξη του κράτους μέλους αναγνώρισης ή εκτέλεσης
• εάν η απόφαση εκδόθηκε ερήμην, εάν το εισαγωγικό της δίκης έγγραφο ή άλλο ισοδύναμο έγγραφο δεν κοινοποιήθηκε ή δεν επιδόθηκε στον εναγόμενο εγκαίρως και κατά τρόπο που να του επιτρέψει να προετοιμάσει την υπεράσπισή του, εκτός αν ο εναγόμενος δεν προσέβαλε την απόφαση, ενώ είχε σχετικό δικαίωμα
• εάν η απόφαση είναι ασυμβίβαστη με απόφαση που εκδόθηκε μεταξύ των ιδίων διαδίκων στο κράτος μέλος αναγνώρισης ή εκτέλεσης
• εάν η απόφαση είναι ασυμβίβαστη με προγενέστερη απόφαση που εκδόθηκε σε άλλο κράτος μέλος ή σε τρίτο κράτος μεταξύ των ιδίων διαδίκων επί διαφοράς που είχε το ίδιο αντικείμενο και την ίδια αιτία, εφόσον η προγενέστερη απόφαση πληροί τις αναγκαίες προϋποθέσεις για την αναγνώρισή της στο κράτος μέλος αναγνώρισης ή εκτέλεσης

Κατά τον έλεγχο των λόγων δικαιοδοσίας, το δικαστήριο στο οποίο υποβλήθηκε η αίτηση δεσμεύεται από τις πραγματικές διαπιστώσεις στις οποίες το δικαστήριο του κράτους μέλους προέλευσης έχει θεμελιώσει τη διεθνή δικαιοδοσία του.

Σημειώνεται, επίσης, ότι δεν ερευνάται η διεθνής δικαιοδοσία του δικαστηρίου του κράτους μέλους προέλευσης.

Άρνηση εκτέλεσης

Η εκτέλεση απόφασης απορρίπτεται κατόπιν αιτήσεως του καθ’ ου ζητείται η εκτέλεση, όταν συντρέχει ένας εκ των λόγων που αναφέρονται παραπάνω. Κατά της αποφάσεως που εκδίδεται επί της αιτήσεως για άρνηση εκτέλεσης μπορεί να ασκηθεί ένδικο μέσο και από τους δύο διαδίκους.

Το δικαστήριο ενώπιον του οποίου υποβάλλεται αίτηση άρνησης εκτέλεσης ή ενώπιον του οποίου εκδικάζεται ένδικο μέσο που ασκήθηκε, δύναται να αναστείλει τη διαδικασία εάν έχει ασκηθεί στο κράτος μέλος προέλευσης τακτικό ένδικο μέσο κατά της απόφασης ή εάν δεν έχει εκπνεύσει ακόμη η προθεσμία άσκησης του τακτικού ένδικου μέσου. 

Στην τελευταία αυτή περίπτωση, το δικαστήριο δύναται να τάξει προθεσμία για την άσκησή του.

Ερμηνεία – Δικονομικά

Επομένως, από τον συνδυασμό των ανωτέρω διατάξεων, προκύπτει ότι στα πλαίσια της θεσπιζόμενης, κατά τα ανωτέρω, ταχείας και απλής διαδικασίας για την κήρυξη εκτελεστής αλλοδαπής απόφασης κράτους – μέλους, το Δικαστήριο (Μονομελές Πρωτοδικείο για την Ελλάδα) του κράτους – μέλους εκτέλεσης, περιορίζεται στο να διαπιστώσει ότι πρόκειται περί εκτελεστής δικαστικής απόφασης προερχομένης από άλλο κράτος – μέλος, της οποίας το αντικείμενο υπάγεται στο πεδίο εφαρμογής του ως άνω Κανονισμού.

Ρητά διευκρινίζεται ότι δεν έχει δικαίωμα πλέον να ερευνήσει, εάν συντρέχει κάποιος από τους λόγους που δικαιολογούν την άρνηση της εκτελεστότητας. 

Συνακόλουθα, η ανωτέρω απόφαση του Μονομελούς Πρωτοδικείου, που δέχεται την αίτηση κήρυξης εκτελεστής της αλλοδαπής δικαστικής απόφασης, δεν συνιστά ουσιαστικά δικαστική απόφαση, αλλά απλή δικαστική διαταγή, που υπόκειται στο αναφερόμενο στον Κανονισμό ένδικο μέσο (“αίτηση άρνησης εκτέλεσης”), το οποίο προσομοιάζει, στα πλαίσια του εσωτερικού δικαίου, προς την ανακοπή του άρθρου 583 ΚΠολΔ (ΑΠ 1024/2001). 

Το εν λόγω “ένδικο μέσο”, παρά την ως άνω ατυχή ονομασία του (παλαιότερα χρησιμοποιούνταν ο ορθότερος όρος “προσφυγή“), δεν συνιστά “έφεση” κατά της απόφασης του Μονομελούς Πρωτοδικείου, αλλά το Εφετείο, επιλαμβανόμενο αυτού, ενεργεί ως πρωτοβάθμιο Δικαστήριο. 

Για τον λόγο αυτό, τούτο ασκείται με κατάθεση του δικογράφου στην γραμματεία του Δικαστηρίου στο οποίο απευθύνεται (Εφετείο) και με επίδοση αυτού στον καθού απευθύνεται εντός της προβλεπόμενης από το άρθρο 43 παρ. 5 του Κανονισμού αποκλειστικής προθεσμίας του ενός ή των δύο μηνών (ΑΠ 1028/2009).

Εξάλλου, η εκτελεστότητα της αλλοδαπής απόφασης μπορεί να αποκρουστεί, αν η επέκταση της ενέργειάς της στην ημεδαπή θα είχε ως συνέπεια τη δημιουργία καταστάσεων κατάδηλα απροσάρμοστων προς την κρατούσα ημεδαπή δικαιϊκή τάξη και μόνο κατόπιν πρότασης του ασκούντος την προσφυγή ελέγχεται, αν αντίκειται η απόφαση στη δημόσια τάξη με την στενότερη έννοια του Κανονισμού (απόφαση Krombach ΔΕΚ της 28-3-2000).

Το Δικηγορικό μας Γραφείο, για περισσότερα από 15 χρόνια εξειδικεύεται στο Εταιρικό και Εμπορικό Δίκαιο. Επικοινωνήστε μαζί μας για σας καθοδηγήσουμε και να σας συμβουλεύσουμε σε κάθε θέμα σχετικά με την αναγνώριση και εκτέλεση δικαστικών αποφάσεων αλλοδαπής.