Skip to content

Αρθρογραφία

Αρραβώνας Και Προκαταβολή Στις Εμπορικές Συμβάσεις

Αρραβώνας Και προκαταβολή Στις Εμπορικές Συμβάσεις

Αρραβώνας, είναι το χρηματικό ποσό το οποίο καταβάλλεται κατά την υπογραφή μιας σύμβασης και αποσκοπεί στην κάλυψη της ζημίας του συμβαλλομένου, στην περίπτωση υπαίτιας ματαίωσης της συμβάσεως.

Προκαταβολή είναι το χρηματικό ποσό το οποίο καταβάλλεται κατά την υπογραφή μιας σύμβασης και αποσκοπεί όχι προς κάλυψη της ζημίας, αλλά έναντι της παροχής και σε εγγύηση αυτής. 

Νομικό Πλαίσιο

Ειδικότερα, κατά το άρθρο 402 του Α.Κ. Αν κατά την κατάρτιση της σύμβασης δόθηκε αρραβώνας, εφόσον δεν ορίστηκε τίποτε άλλο, θεωρείται ότι δόθηκε για την κάλυψη της ζημίας από τη μη εκτέλεση της σύμβασης“. 

Κατά δε το άρθρο 403 “Ο υπαίτιος για τη μη εκτέλεση της σύμβασης χάνει τον αρραβώνα που έδωσε ή αποδίδει διπλάσιο αυτόν που έλαβε. Σε περίπτωση αμφιβολίας δεν αποκλείεται υποχρέωση για περαιτέρω αποζημίωση, που μειώνεται όμως κατά το ποσό του αρραβώνα.“. 

Ερμηνεία

Από τις διατάξεις αυτές, που είναι ενδοτικού δικαίου, προκύπτει ότι με την πρώτη τίθεται ερμηνευτικός κανόνας, κατά τον οποίο σε περίπτωση αμφιβολίας, εάν δηλαδή δεν συμφωνήθηκε διαφορετικά, ο αρραβώνας θεωρείται ότι δόθηκε για τη κάλυψη της ζημίας από τη μη εκτέλεση της σύμβασης, δηλαδή θεωρείται ποινικός

Αυτό και έχει ως συνέπεια, κατά το άρθρο 403, την απώλεια του αρραβώνα αν υπαίτιος είναι αυτός που τον έδωσε ή την υποχρέωση απόδοσης του διπλασίου αυτού αν υπαίτιος είναι αυτός που τον έλαβε.

Περαιτέρω, ο αρραβώνας, όταν δεν έχει απλώς επιβεβαιωτικό της κατάρτισης της σύμβασης χαρακτήρα, έχει χαρακτήρα επιτιμίου μεταμελείας, περίπτωση που συντρέχει όταν ο συμβαλλόμενος ή οι συμβαλλόμενοι επιφύλαξαν στον εαυτό τους δικαίωμα υπαναχώρησης από τη σύμβαση έναντι καταβολής ποινής (άρθ. 398 ΑΚ), δηλαδή χάνοντας τον αρραβώνα ή αποδίδοντάς τον διπλάσιο (ΑΠ 297/2016), ή έχει αμιγώς χαρακτήρα ποινής (ποινικός αρραβώνας), οπότε επέρχονται οι ίδιες συνέπειες, ενώ διατηρείται και αξίωση αποζημίωσης για την επιπλέον ζημία από τη μη εκπλήρωση (ΑΠ 16/2022). 

Τυχόν ισχυρισμός του εναγομένου ότι ο ληφθείς απ’ αυτόν αρραβώνας δεν συμφωνήθηκε ως ποινικός, αλλά ως επιτίμιο μεταμελείας, με υποχρέωση απόδοσης μόνο του ληφθέντος ποσού και όχι του διπλασίου του, αποτελεί ένσταση. 

Κατάπτωση Αρραβώνα

Ο αρραβώνας, που δίδεται, συνίσταται συνήθως σε χρηματικό ποσό και η ποινή, στις δύο τελευταίες περιπτώσεις, ανέρχεται σε ποσό ίσο με το ποσό του αρραβώνα, εάν υπαίτιος για τη μη εκπλήρωση (ή τη μη προσήκουσα εκπλήρωση) της συμβάσεως είναι εκείνος που τον έδωσε, ή με το διπλάσιο αυτού, εάν υπαίτιος γι’ αυτήν είναι εκείνος που τον έλαβε. 

Ειδικότερα ο οφειλέτης παροχής, ο οποίος έλαβε τον αρραβώνα, υπόσχεται προς τον δανειστή την καταβολή αυτής της ποινής για την περίπτωση που δεν θα εκπληρώσει ή (και) δεν θα εκπληρώσει προσηκόντως την παροχή, η δε ποινή καταπίπτει, αν αυτός αδυνατεί υπαίτια να εκπληρώσει την παροχή ή αν περιέλθει σε υπερημερία. 

Έτσι η παρεπόμενη αυτή συμφωνία, που αποτελεί συνήθως μέσο πίεσης για την εξασφάλιση της εκπλήρωσης της κύριας ενοχής, θεμελιώνει ενοχή, η οποία τελεί υπό την ιδιόρρυθμη (αρνητική) αίρεση της μη εκπλήρωσης ή της μη προσήκουσας εκπλήρωσης της παροχής, που πηγάζει από την κύρια σύμβαση, μπορεί δε να συμφωνηθεί και κατά την κατάρτιση προσυμφώνου.

Για την κατάπτωση της ποινής δεν αρκεί, σύμφωνα με αυτά, μόνον η όχληση του οφειλέτη ή η παρέλευση της συμφωνηθείσας τυχόν δήλης ημέρας εκπλήρωσης, αλλά απαιτείται η αδυναμία εκπλήρωσης ή η καθυστέρηση να οφείλονται σε υπαιτιότητά του (υπαίτια αδυναμία ή υπερημερία του). 

Στον οφειλέτη απόκειται να ισχυριστεί και αποδείξει ότι έχει εκπληρώσει την παροχή ή ότι η μη εκπλήρωση ή μη προσήκουσα εκπλήρωση της παροχής οφείλεται σε γεγονός, για το οποίο δεν έχει ευθύνη, αφού στην περίπτωση αυτή δεν τελεί σε υπαίτια αδυναμία ούτε περιέρχεται σε υπερημερία, η οποία αποτελεί προϋπόθεση της κατάπτωσης της εις βάρος του ποινής. Γεγονός για το οποίο δεν έχει ευθύνη ο οφειλέτης είναι κάθε εύλογη αιτία, λόγω της οποίας δικαιολογείται η μη εκπλήρωση ή η μη προσήκουσα εκπλήρωση της παροχής του. 

Εφόσον συντρέχει το στοιχείο της υπαιτιότητας του οφειλέτη, ο αρραβώνας καταπίπτει από την πάροδο της ημέρας προς εκτέλεση της σύμβασης, όταν έχει οριστεί τέτοια, αλλιώς από την όχληση, οπότε ο δανειστής αποκτά δικαίωμα από την παρεπόμενη αρραβωνική σύμβαση είτε στον αρραβώνα που έλαβε, είτε αξίωση προς απόδοση του διπλασίου, μη αποκλειόμενης εν αμφιβολία και υποχρέωσης για επιπλέον αποζημίωση, μειούμενη κατά το ποσό του αρραβώνα.

Διαφορά Αρραβώνα Από Προκαταβολή

Ο διδόμενος αρραβώνας, ο οποίος σκοπεί στην κάλυψη της ζημίας στην περίπτωση υπαίτιας ματαίωσης της συμβάσεως, διαφέρει από την προκαταβολή, την οποία σκοπούσαν τα μέρη, κατά την κατάρτιση της σύμβασης (ΑΠ 490/2022). 

Την προκαταβολή κάνει ο ένας εκ των συμβαλλομένων προς τον άλλον όχι προς κάλυψη της ζημίας, αλλά έναντι της παροχής και σε εγγύηση αυτής. 

Οι βασικές διαφορές μεταξύ προκαταβολής και αρραβώνα που δίνεται κατά την κατάρτιση της κύριας σύμβασης είναι οι ακόλουθες:

  • η προκαταβολή τελεί υπό τη νομική αίρεση της δημιουργίας στο μέλλον ενοχής και όχι υπό την αίρεση της μη εκπλήρωσης της κύριας ενοχής, όπως ο αρραβώνας και 
  • σε περίπτωση εξόδου της νομικής αίρεσης, η προκαταβολή αναζητείται (άρθρ. 904 ΑΚ), ενώ η τύχη του αρραβώνα ρυθμίζεται ειδικά από το άρθρο 403 ΑΚ. 

Για τη διάκριση του αρραβώνα και της προκαταβολής βασικά κριτήρια είναι: 

  • ο χαρακτηρισμός του αρραβώνα πρέπει να είναι αναμφίβολος και για το λόγο αυτό, σε περίπτωση αμφιβολίας, πρόκειται για προκαταβολή και
  •  ο αρραβώνας δίνεται ρητά προς ενίσχυση της σύμβασης, ενώ η προκαταβολή ενόψει και μόνο των υποχρεώσεων ορισμένης σύμβασης.

Τέλος ο αρραβώνας ή η προκαταβολή δεν πρέπει να συγχέεται με την πρόβλεψη περί ποινικής ρήτρας.

Αρραβώνας Σε Προσύμφωνο

Υπό το πρίσμα των παραπάνω διατάξεων έγκυρα μπορεί να δοθεί αρραβώνας κατά την κατάρτιση του προσυμφώνου, το οποίο, υπό την παραπάνω διάκριση, θεωρείται τελεία σύμβαση

Στην περίπτωση αυτή, αυτός που δίνει τον αρραβώνα εν αρνήσει του άλλου προς σύμπραξη για την κατάρτιση της οριστικής συμβάσεως δικαιούται είτε να αξιώσει την επιστροφή διπλάσιου του δοθέντος αρραβώνος (ΑΚ 403), αν είναι δότης, ή να αρκεστεί σ’ αυτόν, αν είναι λήπτης.

Η αρραβωνική σύμβαση, ως παρεπόμενη της κύριας συμβάσεως, υποβάλλεται στον ίδιο συστατικό τύπο, ο οποίος προβλέπεται για την κύρια σύμβαση.

Αρραβώνας Επί Ακινήτου

Επομένως, προκειμένου περί προσυμφώνου με αντικείμενο την ανάληψη υποχρέωσης προς μεταβίβαση εμπράγματου δικαιώματος επί ακινήτου, η περί αρραβώνος σύμβαση πρέπει να περιληφθεί τον τύπο του συμβολαιογραφικού εγγράφου, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 369, 1033, 164 και 166 AK, διαφορετικά αυτή είναι άκυρη και το δοθέν αναζητείται κατά τις διατάξεις του αδικαιολόγητου πλουτισμού (αρ.904 επ. ΑΚ), καθόσον ο λήπτης κατέστη πλουσιότερος χωρίς νόμιμη αιτία.


Το Δικηγορικό μας Γραφείο, για περισσότερα από 15 χρόνια εξειδικεύεται στο Εταιρικό και Εμπορικό Δίκαιο. Επικοινωνήστε μαζί μας για σας καθοδηγήσουμε και να σας συμβουλεύσουμε σχετικά με την προκαταβολή και τον αρραβώνα στις εμπορικές συμβάσεις.