Υπήρξε διχογνωμία στον νομικό κόσμο εάν, για την υποβολή μήνυσης ή/και έγκλησης από μέτοχο κατά μελών του Διοικητικού Συμβουλίου μιας Ανώνυμης Εταιρείας, απαιτείται να ακολουθηθεί η ίδια διαδικασία με την εταιρική αγωγή.
Τη διχογνωμία έλυσε οριστικά ο Άρειος Πάγος με την με αρ. 622/2024 (Δ’ Πολιτικό Τμήμα) απόφασή του. Αναλυτικά:
Ιστορικό
Μέτοχοι Ανώνυμης Εταιρείας άσκησαν αίτηση και ζήτησαν να διοριστεί από το δικαστήριο ειδικός εκπρόσωπος της εταιρείας, για την υποβολή εγκλήσεως κατά μελών του Διοικητικού Συμβουλίου, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 103-105 του ν. 4548/2018.
Επί της αιτήσεως εκδόθηκε απόφαση που απέρριψε αυτήν ως νόμω αβάσιμη, με την αιτιολογία ότι οι διατάξεις των παραπάνω άρθρων νόμου για τις Ανώνυμες Εταιρείες εφαρμόζονται μόνο για την άσκηση εταιρικής αγωγής, και όχι για την υποβολή εγκλήσεως.
Κατά της ως άνω πρωτόδικης απόφασης οι μέτοχοι άσκησαν έφεση, επί της οποίας εκδόθηκε απόφαση με την οποία κρίθηκε ότι οι διατάξεις των άρθρων 103-105 του Ν. 4548/2018 πρέπει να τύχουν αναλογικής εφαρμογής και σε περίπτωση υποβολής εγκλήσεως.
Εν συνεχεία η υπόθεση έφτασε ενώπιον του Αρείου Πάγου, ο οποίος με την με αρ. 622/2024 αναίρεσε την απόφαση του εφετείου.
Το σκεπτικό του ανωτάτου δικαστηρίου έχει ως εξής:
Οι διατάξεις των άρθρων 103-105 του ν. 4548/2018, περί διορισμού ειδικού εκπροσώπου της ανώνυμης εταιρείας, εφαρμόζονται, αποκλειστικά και μόνο, προκειμένου ο τελευταίος να ασκήσει εταιρική αγωγή κατά των ευθυνομένων μελών του διοικητικού συμβουλίου της εταιρείας, όχι όμως και για να υποβάλει έγκληση κατ’ αυτών, για ποινικά αδικήματα που φέρονται ότι τέλεσαν σε βάρος της εταιρείας.
Στην τελευταία αυτή περίπτωση, εφόσον τα συμφέροντα του νομικού προσώπου της εταιρείας, συγκρούονται με αυτά των μελών του διοικητικού της συμβουλίου, που φέρονται ότι τέλεσαν ποινικά αδικήματα σε βάρος της (εταιρείας), κάθε μέτοχος έχει έννομο συμφέρον και δικαίωμα να ζητήσει, κατά τη διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας, το διορισμό προσωρινής διοίκησης αυτής, κατ’ εφαρμογή της διατάξεως του άρθρου 69 του Α.Κ., που ορίζει ότι «Αν λείπουν τα πρόσωπα που απαιτούνται για τη διοίκηση του νομικού προσώπου ή αν τα συμφέροντά τους συγκρούονται προς εκείνα του νομικού προσώπου, ο ειρηνοδίκης διορίζει προσωρινή διοίκηση ύστερα από αίτηση όποιου έχει έννομο συμφέρον».
Νομικό Πλαίσιο
Τα παραπάνω ισχύουν, διότι από τις διατάξεις αυτές, με τις οποίες ορίζονται οι προϋποθέσεις και η διαδικασία ορισμού ειδικού εκπροσώπου της ανώνυμης εταιρείας προς άσκηση αγωγής κατά των μελών του διοικητικού της συμβουλίου, σε περίπτωση που συντρέχει ευθύνη αυτών, σαφώς συνάγεται ότι ο διορισμός ειδικού εκπροσώπου γίνεται αποκλειστικώς και μόνο προς άσκηση αγωγής, όχι δε και για υποβολή εγκλήσεως κατά των προαναφερομένων προσώπων. Τούτο προκύπτει, πέραν πάσης αμφιβολίας, και από την εισηγητική έκθεση του ως άνω νόμου, όπου αναφέρεται ότι με τις διατάξεις αυτές αναμορφώνεται η διαδικασία ασκήσεως της εταιρικής αγωγής, ενώ, επί του άρθρου 105, αναφέρει, το συγκεκριμένο άρθρο συμπληρώνει τη ρύθμιση του άρθρου 104 και καλύπτει τις περιπτώσεις που :
- το Δ.Σ. απορρίψει εν όλω ή εν μέρει την αίτηση της μειοψηφίας ή
- παρέλθει άπρακτη η προθεσμία της παραγράφου 2 εδάφιο β’ του άρθρου 104, ή
- παρέλθουν άπρακτοι τέσσερις (4) μήνες από την απόφαση του Δ.Σ. που αποφάσισε την άσκηση της αγωγής, ή
- το Δ.Σ. δεν λαμβάνει απόφαση επί της αιτήσεως της μειοψηφίας, ή
- η εταιρεία δεν ασκεί αμελλητί την αγωγή
Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις, η πλειοψηφία των μετόχων που υπέβαλαν το αίτημα του προηγούμενου άρθρου δικαιούται εντός 2 μηνών από την κοινοποίηση της απόφασης του Δ.Σ., ή από την άπρακτη παρέλευση των ανωτέρω προθεσμιών να υποβάλλει αίτημα ενώπιον του μονομελούς πρωτοδικείου της έδρας της εταιρείας με αντικείμενο το διορισμό ειδικού εκπροσώπου για την άσκηση αγωγής κατά των μελών του Δ.Σ., σύμφωνα με τα αναφερόμενα στην αίτηση της μειοψηφίας του άρθρου 104.
Σύμφωνα με την παράγραφο 2, η αίτηση των μετόχων της προηγούμενης παραγράφου εκδικάζεται κατά τη διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας και κοινοποιείται προς την εταιρεία και το μέλος ή τα μέλη του Δ.Σ. που κατονομάζονται στην αίτηση.
Το δικαστήριο κάνει δεκτή την αίτηση των μετόχων και ορίζει ειδικό εκπρόσωπο, εφόσον δεν συντρέχει προφανώς υπέρτερο συμφέρον της εταιρείας που να δικαιολογεί τη μη διεξαγωγή δικαστικού αγώνα σε βάρος των μελών του Δ.Σ.
Η απόφαση του δικαστηρίου αναφέρει την ιστορική βάση που θα διερευνήσει ο ειδικός εκπρόσωπος, ώστε να ασκήσει την αγωγή κατά των προσώπων του άρθρου 102.
Όσον αφορά τα καθήκοντα του ειδικού εκπροσώπου, η παράγραφος 4 προβλέπει ότι ειδική και μόνη εξουσία του είναι η άσκηση της αγωγής κατά των προσώπων του άρθρου 102 και η διεξαγωγή της σχετικής δίκης μέχρι την αμετάκλητη περάτωσή της.
Σύμφωνα με την παρ. 5, ο ειδικός εκπρόσωπος δεσμεύεται από τη δικαστική απόφαση περί ορισμού του όσον αφορά την ιστορική βάση που θα διερευνήσει για την άσκηση της αγωγής κατά των προσώπων του άρθρου 102, όπως αυτή περιέχεται στην αίτηση των μετόχων και συμπληρώθηκε κατά τη συζήτηση της σχετικής αίτησης ενώπιον του δικαστηρίου.
Η δέσμευση αυτή δεν περιορίζει, ωστόσο, την ευχέρεια του ειδικού εκπροσώπου να διαμορφώσει τους νομικούς ισχυρισμούς την υπαιτιότητα και την αιτιώδη συνάφεια, και να προσδιορίσει αντίστοιχα το περιεχόμενο των εταιρικών αξιώσεων.
Σύμφωνα με την παράγραφο 6, εφόσον πριν ασκήσει την αγωγή, ο ειδικός εκπρόσωπος καταλήξει στο συμπέρασμα ότι για οποιοδήποτε λόγο δεν υπάρχει ευθύνη των μελών του Δ.Σ. προς αποζημίωση, γνωστοποιεί τούτο στο Δ.Σ., που έχει την υποχρέωση να πληροφορήσει.
Επομένως, ο διοριζόμενος, με την ανωτέρω διαδικασία, ειδικός εκπρόσωπος, έχει την ειδική και αποκλειστική αρμοδιότητα μόνο για την άσκηση της εταιρικής αγωγής κατά των υπαιτίων μελών του διοικητικού συμβουλίου της ανώνυμης εταιρείας και τη διεξαγωγή της σχετικής δίκης, μέχρι την έκδοση αμετάκλητης δικαστικής αποφάσεως.
Σημειώνεται ότι σχετική απόφαση υπήρχε και υπό την ισχύ του προϊσχύσαντος δικαίου (ΑΠ 189/2018).
Το Δικηγορικό μας Γραφείο, για περισσότερα από 15 χρόνια εξειδικεύεται στο Εταιρικό και Εμπορικό Δίκαιο. Επικοινωνήστε μαζί μας για σας καθοδηγήσουμε και να σας συμβουλεύσουμε για την υποβολή μήνυσης και έγκλησης κατά μελών ΔΣ Ανώνυμης Εταιρείας.