Δεχόμαστε συχνά το παρακάτω ερώτημα:

Κάποιος επιβαίνει στο όχημα φίλου του. Το όχημα εκτρέπεται της πορείας του και συγκρουεται με αποκλειστική ευθύνη του “φίλου” οδηγού. Δικαιούται ο επιβάτης να αποζημιωθεί από την ασφαλιστική εταιρεία που καλύπτει το όχημα;

Η απάντησή μας “φυσικά και δικαιούται αποζημίωση”, συχνά προκαλεί έκπληξη ενώ κάποιες φορές ακόμα δυσπιστία, αφού διάφοροι “καλοθελητές” είχαν σπέυσει να διαβεβαιώσουν τον παθόντα ότι “δεν δικαιούται τίποτε”.

Νομικές Διατάξεις

Στη διάταξη της παρ. 2 του άρθρου 6 του Ν. 489/1976 «περί υποχρεωτικής ασφαλίσεως της εξ αυτοκινήτων αστικής ευθύνης», όπως αυτή ισχύει μετά την αντικατάστασή της από το άρθρο 2 παρ. 2 του Π.Δ. 264/1991, που εκδόθηκε σε συμμόρφωση προς τις διατάξεις της Οδηγίας 84/5 ΕΟΚ, για την εναρμόνιση των νομοθεσιών των κρατών – μελών των σχετικών με την ασφάλιση της αστικής ευθύνης, που προκύπτει από την κυκλοφορία αυτοκινήτων, ορίζεται ότι:

«Η ασφαλιστική κάλυψη πρέπει να περιλαμβάνει την έναντι των τρίτων αστική ευθύνη εξ αιτίας θανάτωσης ή σωματικής βλάβης ή ζημιών σε πράγματα, στην οποία περιλαμβάνεται και η χρηματική ικανοποίηση για ψυχική οδύνη ή ηθική βλάβη, καθώς και την αστική ευθύνη, λόγω θανάτωσης ή σωματικών βλαβών έναντι των μελών της οικογενείας του ασφαλισμένου, οδηγού ή κάθε άλλου προσώπου του οποίου η αστική ευθύνη καλύπτεται σύμφωνα με την πρώτη παράγραφο, ανεξάρτητα από δεσμό συγγενείας. 

Η ασφαλιστική κάλυψη επίσης περιλαμβάνει και την αστική ευθύνη του κυρίου ή κατόχου έναντι τρίτων σε περίπτωση αυτοκινήτων που έχουν είτε κλαπεί, είτε αποκτηθεί με χρήση βίας. Εξαιρείται της κάλυψης η αστική ευθύνη έναντι προσώπων τα οποία συγκατατέθηκαν να μεταφερθούν με αυτοκίνητο, εφόσον ο ασφαλιστής αποδείξει ότι γνώριζαν ότι το αυτοκίνητο αφαιρέθηκε από το νόμιμο κάτοχό του με αθέμιτα μέσα ή χρησιμοποιείται προς εκτέλεση εγκληματικής πράξης». 

Κατά δε τη διάταξη του άρθρου 19 παρ. 1 στοιχ. γ’ της Κ4/585/5-4-1978 Απόφασης Υπουργού Εμπορίου (ΑΥΕ), περί καθορισμού των γενικών όρων του ασφαλιστηρίου, του καλύπτοντος την εξ ατυχημάτων αυτοκινήτων αστική ευθύνη, «η ασφάλιση αστικής ευθύνης αφορά εις την ικανοποίησιν απαιτήσεων αποζημιώσεως τρίτων κατά των ησφαλισμένων εκ της κυκλοφορίας του εις το ασφαλιστήριο συμβόλαιο περιγραφομένου αυτοκινήτου συνεπεία της άνευ προθέσεως θανατώσεως ή προκλήσεως σωματικών βλαβών εις πρόσωπα επιβαίνοντα του οχήματος υπό τας προϋποθέσεις του Ν. 489/76 και της ασφαλιστικής συμβάσεως».

Επομένως, με βάση τα παραπάνω, αποζημιώνεται υποχρεωτικώς ο τρίτος ο οποίος υπέστη ζημία εξ’ αιτίας θανάτου, σωματικής βλάβης ή ζημιάς σε πράγματα.

Έννοια “τρίτου”

Από τις ανωτέρω διατάξεις προκύπτει επίσης ότι τρίτος, του οποίου είναι υποχρεωτική η ασφαλιστική κάλυψη, είναι και ο επιβάτης του οχήματος. 

Έτσι, εφόσον έχει συνομολογηθεί σύμβαση ασφαλιστικής κάλυψης αυτοκινήτου οχήματος, αυτή περιλαμβάνει υποχρεωτικά την αστική ευθύνη έναντι των επιβαινόντων, εξαιρουμένων μόνον των προσώπων, τα οποία συγκατατέθηκαν να μεταφερθούν με το όχημα αυτό, μολονότι γνώριζαν, ότι τούτο αφαιρέθηκε από το νόμιμο κάτοχο με αθέμιτα μέσα ή χρησιμοποιείται προς εκτέλεση εγκληματικής πράξης. 

Επομένως εάν, από υπαιτιότητα του οδηγού του ασφαλισμένου οχήματος, τραυματισθεί ο επιβαίνων σ’ αυτό, υπάρχει αστική ευθύνη του ασφαλιστή για την πληρωμή της ζημίας (είτε πρόκειται για σωματικές βλάβες είτε για ζημιές σε πράγματα), μέχρι του ασφαλιστικού ποσού έναντι του επιβαίνοντος, ως ζημιωθέντος τρίτου.

Απαγόρευση εξαιρέσεων

Εξάλλου, εφόσον η ασφαλιστική κάλυψη πρέπει να περιλαμβάνει υποχρεωτικά την έναντι του επιβάτη του αυτοκινήτου, ως τρίτου, αστική ευθύνη, ενδεχόμενη απαλλακτική συμφωνία μεταξύ ασφαλιστή και ασφαλισμένου με τη σύμβαση ασφάλισης, ότι η ασφάλιση δεν θα περιλαμβάνει και τον επιβάτη, ακόμη και εάν έχει περιληφθεί στο ασφαλιστήριο συμβόλαιο, δεν είναι νόμιμη ούτε έναντι του ζημιωθέντος τρίτου κατ’ άρθρο 11 παρ.1 ν. 489/1976, αλλά ούτε και μεταξύ των συμβαλλομένων μερών, γιατί αντίκειται στις ανωτέρω αναγκαστικού δικαίου διατάξεις. 

Τούτο προκύπτει αφενός από το προοίμιο της Κ4/585/5-4-1978 ΑΥΕ, σύμφωνα με το οποίο «η τήρηση των γενικών όρων είναι υποχρεωτική τόσον διά τας ασφαλιστικάς επιχειρήσεις, όσον και διά τους ασφαλισμένους, μη επιτρεπόμενης οιασδήποτε μεταβολής αυτών διά της ασφαλιστικής συμβάσεως», και αφετέρου από το σκοπό της, που εντοπίζεται στην παροχή επαρκούς προστασίας τόσο για τα θύματα των ατυχημάτων και τους παθόντες (τους ζημιωθέντες τρίτους), όσο και στα ασφαλιζόμενα πρόσωπα. 

Έτσι, τα συμβαλλόμενα στη σύμβαση ασφάλισης πρόσωπα δεν μπορούν να περιορίσουν με ιδιαίτερες συμφωνίες και όρους την παρεχόμενη από το νόμο υποχρεωτικά ελάχιστη ασφαλιστική προστασία (βλ. ad hoc Α.Π. 1569/2001 Ελλδνη έτος 2004, τ. 1, σελ. 106).

Επιπροσθέτως, πρέπει να σημειωθεί ότι οι ανωτέρω διατάξεις για την προστασία των επιβαινόντων είναι αναγκαστικού δικαίου ανεξαρτήτως εάν υπάρχει περί του αντιθέτου συμφωνία, η οποία είναι ανίσχυρη (βλ. Αθαν. Γ Κρητικό «Αποζημίωση από Τροχαία Αυτοκινητικά Ατυχήματα», έκδοση 1998, παρ. 1782 επ. & συμπληρωματική του έκδοση 2002 παρ. 1789α).

Τα ανωτέρω γίνονται παγίως δεκτά από τη Νομολογία πλέον, ενώ η αποζημίωση από τις ασφαλιστικές εταιρείες για τον παραπάνω λόγο, καταβάλλεται και εξωδικαστικά. 

Έκταση αποζημίωσης

Ζήτημα γεννάται εαν η αποζημίωση από την ασφαλιστική εταιρεία επεκτείνεται και στα πράγματα που ο επιβάτης είχε μαζί του. Τούτο διότι η ανωτέρω διάταξη της της Κ4/585/5-4-1978 Απόφασης Υπουργού Εμπορίου αναφέρει μόνο τις περιπτώσεις θανάτου ή σωματικών βλαβών.

Από τη λεκτική διατύπωση του νόμου 489/1976 και της Κ4/585/1978 ΑΥΕ προκύπτει ότι:

1. Η ασφαλιστική κάλυψη είναι υποχρεωτική.

2. Η ασφαλιστική κάλυψη πρέπει να περιλαμβάνει τις ζημιές σε πράγματα.

2. Η ασφαλιστική κάλυψη πρέπει να περιλαμβάνει την έναντι των τρίτων αστική ευθύνη.

Επομένως, είναι παραπάνω από προφανές ότι η η αποζημίωση περιλαμβάνει και τα πράγματα που καταστράφηκαν. Έτσι, λόγου χάρη, καταβάλλεται αποζημίωση για laptop που έφερε μαζί του ο επιβάτης και καταστράφηκε ή γυαλιά οράσεως, ρολόι, ρουχισμό κλπ.

Περιορισμοί

Σύμφωνα με τις παραπάνω διατάξεις, για να δικαιούται ο επιβάτης αποζημίωση από το όχημα που τον μετέφερε δεν θα πρέπει να συντρέχει κάποια από τις εξής αρνητικές προϋποθέσεις:

1. Το όχημα να μην ανήκει στον ίδιο τον επιβάτη, αλλά σε τρίτο.

2. Ο επιβάτης να μην γνωρίζει και να μην έχει συναινέσει:

• Το όχημα να οδηγείται από οδηγό που στερείται της νόμιμης άδειας οδήγησης.
• Το όχημα να οδηγείται από οδηγό που βρίσκεται υπό την επήρεια ουσιών.
• Το όχημα να είναι κλεμμένο.

Ακόμα όμως και αν συντρέχουν οι παραπάνω αρνητικές προϋποθέσεις, εαν ο επιβάτης δεν αποδειχθεί ότι γνώριζε, τότε η ασφαλιστική εταιρεία είναι υποχρεωμένη να αποζημιώσει τον παθόντα επιβάτη.

Τέλος, δεν πρέπει να συγχέεται η έννοια της αστικής αποζημίωσης με την ποινική ευθύνη. Τούτο σημαίνει ότι, στο παραπάνω παράδειγμα, εαν ο επιβάτης δεν ζητήσει ο ίδιος την ποινική δίωξη του οδηγού, ο οδηγός δεν αντιμετωπίζει καμία συνέπεια. Μόνον η ασφαλιστική εταιρεία καλείται να αποζημιώσει τον παθόντα.

Το Δικηγορικό μας Γραφείο, για περισσότερα από 15 χρόνια εξειδικεύεται στο Εταιρικό και Εμπορικό Δίκαιο. Επικοινωνήστε μαζί μας για σας συμβουλεύσουμε για θέματα ιδιωτικού ασφαλιστικού δικαίου.