ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΕΚΚΑΘΑΡΙΣΤΗ ΣΤΙΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ (ΟΕ, ΕΕ) ΚΑΙ ΕΠΕ – ΙΚΕ

Σύμφωνα με το άρθρο 777 ΑΚ, από τη λύση της εταιρίας παύει η εξουσία των διαχειριστών εταίρων και αρχίζει η εξουσία των εκκαθαριστών (συμβατικών, νομίμων ή δικαστικών). 

Το στάδιο της εκκαθάρισης ακολουθεί υποχρεωτικά και αυτοδίκαια τη λύση του νομικού προσώπου της προσωπικής εταιρείας, εφόσον, σύμφωνα και με το άρθρο 268 του ν. 4072/2012, δεν έχει συμφωνηθεί διαφορετικά. 

Η εκκαθάριση έχει σκοπό την ενέργεια των πράξεων εκείνων που είναι αναγκαίες για να επιτευχθεί ο προσδιορισμός του ενεργητικού της εταιρικής περιουσίας, ώστε να προπαρασκευασθεί η διανομή του μεταξύ των εταίρων.

Ειδικότερα, ο σκοπός της εκκαθάρισης έγκειται στη ρευστοποίηση του ενεργητικού, τη διαπίστωση και εξόφληση των χρεών και, στη συνέχεια, στην απόδοση των εισφορών και τη διανομή του τυχόν πλοίου μεταξύ των εταίρων.

Το άρθρο 778 Α.Κ. ορίζει ότι: «Αφού λυθεί η εταιρία, η εκκαθάριση, αν δεν συμφωνήθηκε κάτι άλλο, ενεργείται από όλους τους εταίρους μαζί ή από εκκαθαριστή που έχει διοριστεί με ομόφωνη απόφαση όλων. Σε περίπτωση διαφωνίας, ο εκκαθαριστής διορίζεται ή αντικαθίσταται από το δικαστήριο με αίτηση ενός από τους εταίρους και η αντικατάσταση αυτή γίνεται μόνο για σπουδαίο λόγο».

Η ως άνω διάταξη συμπορεύεται με την ευρύτερη διάταξη του άρθρου 786 παρ. 3 του Κ.Πολ.Δικ., κατά την οποία “Το δικαστήριο μπορεί με αίτηση όποιου έχει έννομο συμφέρον να αντικαταστήσει την προσωρινή διοίκηση ή τους εκκαθαριστές για σπουδαίους λόγους”. 

Κατά την έννοια της διατάξεως αυτής σπουδαίο λόγο, κατά την έννοια της ως άνω ρύθμισης, η οποία συμπορεύεται προς το άρθρο 786 παρ. 3 Κ.Πολ.Δ, συνιστά κάθε γεγονός, το οποίο καθιστά αδύνατη ή πολύ δυσχερή την πραγματοποίηση του σκοπού της εκκαθάρισης ή από το οποίο προκύπτει ότι η διατήρηση του εκκαθαριστή ή των εκκαθαριστών δεν εξασφαλίζει την ομαλή και απρόσκοπτη διεξαγωγή της εκκαθάρισης και δημιουργεί φόβους σοβαρών ζημιών στα συμφέροντα της εταιρίας και των εταίρων ή από το οποίο προκύπτει ότι η εξακολούθηση της διαχειριστικής εξουσίας του εκκαθαριστή αποβαίνει μη ανεκτή κατά την καλή συναλλακτική πίστη και τα χρηστά ήθη από την πλευρά των εταίρων (ΑΠ 20990/2017).

Έννοια Σπουδαίου Λόγου

Ειδικότερα, σπουδαίο λόγο, κατά την έννοια της παραπάνω διατάξεως, έχει κριθεί ότι αποτελούν, μεταξύ άλλων, :

• η μεταξύ του εκκαθαριστή και κάποιου από τους συνεταίρους εχθρότητα, ακόμη και εκ λόγων ασχέτων προς την εκκαθάριση, 
• η έλλειψη πνεύματος συνεργασίας μεταξύ αυτών
• η δικαιολογημένη δυσπιστία ενός από τους εταίρους ως προς το πρόσωπο του εκκαθαριστή, η οποία μπορεί να ανάγεται σε πιθανολογούμενη μονομερή προστασία των συμφερόντων κάποιου ή κάποιων από τους συνεταίρους
• η ύπαρξη διαφωνιών και διενέξεων μεταξύ των παραπάνω προσώπων ή των προσώπων, που ορίζονται από το καταστατικό ή το νόμο ως εκκαθαριστές,
• η άσκηση των καθηκόντων του εκκαθαριστή από δόλο ή αμέλεια προς βλάβη των συμφερόντων της εταιρίας,
• η πλημμελής διαχείριση, 
• η απαγόρευση σε κάποιον εταίρο να ελέγξει τις εργασίες της εκκαθαρίσεως, 
• η παραμέληση των έργων της εκκαθάρισης, η άρνηση του εκκαθαριστή να επιτρέψει τον έλεγχο των εργασιών της εκκαθάρισης,
• η άρνηση του εκκαθαριστή να ενημερώσει τον αιτούντα εταίρο ως προς την πορεία των εργασιών της εκκαθαρίσεως, 
• η αδιαφορία ενός από τους εκκαθαριστές στη διεξαγωγή της εκκαθάρισης, 
• η αυθαίρετη μονομερής μεταφορά των στοιχείων της διαχειρίσεως ή ενέργειες από τις οποίες δημιουργήθηκε ένταση και εύλογη αμφιβολία για την καλή διενέργεια της εκκαθαρίσεως

Όταν, λοιπόν, συντρέχει σπουδαίος λόγος, το δικαστήριο οφείλει να προβεί στον διορισμό εκκαθαριστή ή εκκαθαριστών, χωρίς να δεσμεύεται: αφενός από τα πρόσωπα, τα οποία προτείνουν ο αιτών ή οι παρεμβαίνοντες εταίροι, αφετέρου από τον καθορισμό του αριθμού των εκκαθαριστών, εκτός αν ο αριθμός ορίζεται στο καταστατικό ή σε άλλη απόφασή τους, οπότε το δικαστήριο δεσμεύεται από τον έτσι καθορισμένο αριθμό των εκκαθαριστών, διότι η απόφασή του αναπληρώνει την ελλείπουσα ομοφωνία τους ως προς την επιλογή του προσώπου των εκκαθαριστών, ενώ ως προς τον αριθμό δεν υφίσταται διαφωνία.

Ως εκκαθαριστές μπορεί να διοριστούν ένας ή περισσότεροι από τους συνεταίρους ή συνηθέστερα τρίτα προς την εταιρία πρόσωπα, τα οποία να έχουν ειδικότητα για τη διεξαγωγή της εκκαθάρισης και να είναι αμέτοχα στις προστριβές και διενέξεις των συνεταίρων.

Εξάλλου, από τα άρθρα 73 και 778 παρ. 2 ΑΚ, που ορίζουν ότι, εάν οι εταίροι δεν συμφωνούν στη διενέργεια της εκκαθάρισης εν γένει ή δεν συμφωνούν στο τρόπο της εκκαθάρισης ή τον διορισμό εκκαθαριστή, διορίζεται εκκαθαριστής από το δικαστήριο, συνάγεται ότι η ύπαρξη τέτοιων διαφωνιών συνεπάγεται ουσιαστικά την έλλειψη εκκαθαριστών δυναμένων να διεξάγουν κανονικώς το έργο της εκκαθάρισης.

Έτσι, η προϋπόθεση της διαφωνίας, η οποία προβλέπεται για το διορισμό εκκαθαριστή, ουσιαστικά προσομοιάζει προς την προϋπόθεση, η οποία προβλέπεται για την αντικατάσταση εκκαθαριστή ή εκκαθαριστών και συνίσταται στην ύπαρξη σπουδαίου λόγου. 

Το διορισμό του εκκαθαριστή νομιμοποιείται να ζητήσει κάθε εταίρος και η αίτησή του είναι παραδεκτή, εφόσον απευθύνεται εναντίον όλων των υπολοίπων εταίρων.

ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΕΚΚΑΘΑΡΙΣΤΗ ΣΤΙΣ ΑΕ 

Σύμφωνα με το άρθρο 117 του Ν. 4548/2018 “Η γενική συνέλευση είναι μόνη αρμόδια να αποφασίζει για: … θ) Διορισμό εκκαθαριστών”

Επομένως, καθιερώθηκε τεκμήριο νομιμότητας της Γενικής Συνέλευσης ώς προς τον ορισμό εκκαθαριστών.

Περαιτέρω, σύμφωνα με το άρθρο 167 του ίδιου Νόμου, στις περιπτώσεις λύσης της εταιρείας:

• με την πάροδο του κατά το καταστατικό χρόνου διάρκειάς της,
• με απόφαση της γενικής συνέλευσης

το διοικητικό συμβούλιο εκτελεί χρέη εκκαθαριστή, εφόσον το καταστατικό δεν ορίζει διαφορετικά, μέχρι να διορισθεί εκκαθαριστής από τη γενική συνέλευση.

Στην περίπτωση λύσης με απόφαση με απόφαση της γενικής συνέλευσης, η ίδια γενική συνέλευση με την ίδια απόφαση ορίζει τον εκκαθαριστή, άλλως και πάλι το διοικητικό συμβούλιο εκτελεί χρέη εκκαθαριστή. 

Στις περιπτώσεις:

• Λύση της εταιρείας με δικαστική απόφαση ύστερα από αίτηση του έχοντος έννομο συμφέρον (άρθρο 165)
• Λύση της εταιρείας με δικαστική απόφαση ύστερα από αίτηση των μετόχων (άρθρο 166)

ο εκκαθαριστής ορίζεται από το δικαστήριο με την απόφαση που κηρύσσει τη λύση της εταιρείας, άλλως το Διοικητικό Συμβούλιο. Επομένως, η ανάκληση διαχειριστή στις ΑΕ, ανήκει κατά τεκμήριο στην ΓΣ.

Δικαστική Αντικατάστασης Εκκαθαριστών ΑΕ Που Διόρισε Η ΓΣ 

Σύμφωνα με την 1068/2007 ΕφΠειρ εξατάστηκε εαν είναι επιτρεπτή η δικαστική αντικατάσταση εκκαθαριστή που όρισε η Γενική Συνέλευση.

Ξεχωρίζουν δύο περιπτώσεις:

Αντικατάσταση εκκαθαριστών με βάση το άρθρο 786 ΚΠολΔ

Όσα αναφέρονται παραπάνω για την ανάκληση εκκαθαριστών στις προσωπικές εταιρείες καθώς και και στην ΕΠΕ και την ΙΚΕ, ισχύουν μόνον όταν ο ορισμός εκκαθαριστών έγινε με δικαστική απόφαση.

Αντιθέτως, στην περίπτωση των ΑΕ, δεν επιτρέπεται, με βάση το άρθρο 786 ΚΠολΔ, η δικαστική αντικατάσταση των εκκαθαριστών που έχουν οριστεί από τη Γενική Συνέλευση.

Επομένως, με βάση το άρθρο 786 παρ. 3 ΚΠολΔ, είναι επιτρεπτή η δικαστική αντικατάσταση των εκκαθαριστών εκείνων μόνον που διορίστηκαν με δικαστική απόφαση. Τούτο διότι καθώς υπάρχει αποκλειστική αρμοδιότητα της Γενικής Συνέλευσης σύμφωνα με το ανωτέρω αναφερόμενο άρθρο 117 του Ν. 4548/2018.

Τέλος, επιτρέπεται η αντικατάσταση εκκαθαριστή που όρισε το δικαστήριο με απόφαση της Γενικής Συνέλευσης

Αντικατάσταση εκκαθαριστών με βάση τα άρθρα 69 & 73 ΑΚ

Εξαιρετικά, στην περίπτωση όπου:

• έχουν εκλεγεί οι εκκαθαριστές με βάση άκυρη απόφαση της ΓΣ, 
• υπάρχει έλλειψη διοικήσεως (λόγω θανάτου, παραίτησης, παύσης), αλλά και στην περίπτωση, κατά την οποία κάποιοι εκ των εκκαθαριστών λείπουν ή κωλύονται στην εκπλήρωση των καθηκόντων τους ή αρνούνται να τα ασκήσουν,
• τα πρόσωπα που ασκούν κατά τις καταστατικές διατάξεις τη διοίκηση, έχουν δικό τους ατομικό συμφέρον, σε υποθέσεις του νομικού προσώπου, αντίθετο με εκείνο του τελευταίου (π.χ. στις περιπτώσεις των άρθρων 66 και 235 ΑΚ).

το δικαστήριο επιτρέπεται η αντικατάσταση εκκαθαριστών με δικαστική απόφαση με βάση τα άρθρα 69 και 73 ΑΚ

ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΕΚΚΑΘΑΡΙΣΤΗ ΣΤΗΝ ΑΦΑΝΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ

Σύμφωνα με τη νομολογία, εφόσον η καταγγελία της αφανούς εταιρίας έλαβε χώρα μετά την έναρξη ισχύος του Ν. 4072/2012, τη λύση της αφανούς εταιρίας, ακολουθεί πάντοτε η εκκαθάριση, την οποία και διενεργεί ο εμφανής εταίρος

Η ως άνω διάταξη είναι ενδοτικού δικαίου και συνεπώς μπορεί να συμφωνηθεί στην εταιρική σύμβαση ότι ο αφανής εταίρος δύναται να λειτουργεί και αυτός ως εκκαθαριστής και κατά μείζονα λόγο ότι μπορεί να συμφωνηθεί ότι συμπράττει σε όλες τις ενέργειες που είναι απαραίτητες για να διακριβωθεί η αξία της συμμετοχής του μειωμένης κατά τις ζημιές. 

Με την αίτηση αντικατάστασης των εκκαθαριστών δεν είναι αναγκαίο να προτείνονται συγκεκριμένα πρόσωπα, αλλά και αν προταθούν δεν δεσμεύουν το Δικαστήριο.

Η κλήση προς συζήτηση πρέπει να κοινοποιηθεί στον εκκαθαριστή του οποίου η αντικατάσταση ζητείται με την αίτηση, ανεξάρτητα από το αν αυτό διατάχθηκε από το δικαστήριο, διαφορετικά η συζήτηση της υπόθεσης είναι απαράδεκτη.

Το Δικηγορικό μας Γραφείο, για περισσότερα από 15 χρόνια εξειδικεύεται στο Εταιρικό και Εμπορικό Δίκαιο. Επικοινωνήστε μαζί μας για σας καθοδηγήσουμε και να σας συμβουλεύσουμε σε κάθε θέμα αντικατάστασης εκκαθαριστή.