Μια μορφή εξασφάλισης απαιτήσεων είναι η Καταπιστευματική Μεταβίβαση Κυριότητας Κινητού πράγματος.
Στην περίπτωση αυτή ο οφειλέτης μεταβιβάζει την κυριότητα κινητού πράγματος στο δανειστή του, με σκοπό όχι να γίνει πραγματικά κύριος ο δανειστής, αλλά να εξασφαλισθεί η απαίτηση που έχει κατά του οφειλέτη του.
Τούτο γίνεται συνήθως με αντιφώνηση νομής, ήτοι η νομή μεταβιβάζεται με απλή συμφωνία μεταξύ των μεταβιβάζοντος και αποκτώντος, ότι ο αποκτών θα γίνει νομέας και ο μεταβιβάζων θα παραμείνει “επί τη βάσει ορισμένης εννόμου σχέσεως εν η κατοχή του πράγματος”.
Συνεπώς, ο μεταβιβάζων νομέας γίνεται κάτοχος και ο αποκτών νομέας του πράγματος. Π.χ. ο αγοραστής συμφωνεί με τον πωλητή του οχήματος, ο τελευταίος να το οδηγεί ως μισθωτής αυτού.
Έτσι, τυπικά κύριος είναι ο δανειστής και ουσιαστικά κύριος ο οφειλέτης. Η καταπιστευτική μεταβίβαση, δηλαδή, επιτελεί τη λειτουργία του ενεχύρου και έχει ιδιαίτερη πρακτική σημασία διότι – αντίθετα με το ενέχυρο – ο οφειλέτης παραμένει στην κατοχή του πράγματος.
Η καταπιστευτική μεταβίβαση δεν προβλέπεται τυπικά στον ΑΚ με αποτέλεσμα τα συναφή με αυτή θέματα αμφισβητούνται ζωηρά.
Ειδικότερα:
(α) Αμφισβητείται εάν υπάρχει εγκυρότητα της καταπιστευτικής μεταβιβάσεως. Κατά μία γνώμη η καταπιστευτική μεταβίβαση είναι άκυρη, επειδή αποτελεί καταστρατήγηση της ΑΚ 1213. Κατά άλλη γνώμη, είναι έγκυρη, επειδή το ενέχυρο και η υποθήκη δεν είναι οι αποκλειστικοί τρόποι εμπράγματης ασφάλειας, η δε ΑΚ 1213 αναφέρεται μόνο στο ενέχυρο. Κρατούσα είναι η δεύτερη γνώμη.
(β) Αμφισβητείται εάν η εξασφάλιση απαιτήσεως είναι νόμιμη αιτία μεταβιβάσεως. Κατά την κρατούσα γνώμη δεν είναι (η καταπιστευτική μεταβίβαση κινητού όμως είναι έγκυρη, διότι η εμπράγματη σύμβαση της ΑΚ 1034 είναι αφηρημένη – άλλο το θέμα ότι ο μεταβιβάσας μπορεί να αναζητήσει το κινητό κατά τις διατάξεις για τον αδικαιολόγητο πλουτισμό, ΑΚ 904 επ.)- Κατά άλλη γνώμη είναι νόμιμη.
(γ) Αμφισβητείται εάν η μπορεί να γίνει μεταβίβαση υπό αίρεση. Γίνεται δεκτό, ότι η καταπίστευση μπορεί να συμφωνηθεί είτε καθαρή είτε με τη διαλυτική αίρεση της εξοφλήσεως του χρέους. Στην πρώτη περίπτωση, όταν εξοφληθεί το χρέος, ο δανειστής – κύριος οφείλει να αναμεταβιβάσει το πράγμα στον οφειλέτη. Στη δεύτερη περίπτωση, με την εξόφληση του χρέους πληρούται η διαλυτική αίρεση και η κυριότητα επανέρχεται αυτοδικαίως στον οφειλέτη. “Εν αμφιβολία” γίνεται δεκτό ότι η μεταβίβαση συμφωνήθηκε με τη διαλυτική αίρεση της εξοφλήσεως του χρέους.
(δ) Αμφισβητούνται τα δικαιώματα του δανειστή – κυρίου. Κατά μία γνώμη, ο δανειστής είναι πραγματικά κύριος του Fiduciae causa μεταβιβασθέντος κινητού και έτσι έχει όλα τα δικαιώματα του πραγματικού κυρίου (άλλο το θέμα της ενοχικής ευθύνης του απέναντι στον οφειλέτη – ευθύνη που απορρέει από τη μεταξύ τους συμφωνία παροχής ασφαλείας). Κατά άλλη γνώμη, ο δανειστής έχει τα δικαιώματα του ενεχύρου δανειστή. Η “κυριότητά” του, δηλαδή, ρυθμίζεται με τις διατάξεις για το ενέχυρο, αναλογικά εφαρμοζόμενες. Κατά τρίτη, τέλος, γνώμη τα δικαιώματα του fiduciae causa κυρίου ρυθμίζονται κατά περίπτωση και ανάλογα με τη συμφωνία παροχής ασφαλείας, άλλοτε με τις διατάξεις για την κυριότητα και άλλοτε με τις διατάξεις για το ενέχυρο. Συνηθίζεται να ακολουθείται η τρίτη γνώμη, κι αυτό γιατί εξυπηρετεί καλύτερα τα συμφέροντα των μερών και τις ανάγκες των συναλλαγών.
(ε) Αμφισβητούνται τα δικαιώματα του οφειλέτη. Κατά την πρώτη γνώμη ο οφειλέτης έχει μόνο ενοχικά δικαιώματα απέναντι στον δανειστή – κύριο, ανάλογα με τη συμφωνία παροχής ασφαλείας. Κατά τη δεύτερη γνώμη ο οφειλέτης έχει τα δικαιώματα του κυρίου του βαρυνόμενου με ενέχυρο πράγματος (=ενεχυρικού οφειλέτη). Η τρίτη τέλος γνώμη, διακρίνει ανάλογα τις κατά περίπτωση εφαρμοστέες διατάξεις.
Παρά τις παραπάνω νομικές διαμάχες, ωστόσο, η δυνατότητες της εξασφάλισης απαιτήσεων μέσω καταπιστευματικής μεταβίβαση κυριότητας δεν θα πρέπει ούτε να παραβλέπονται ούτε να υποτιμώνται, καθώς παραμένουν ισχυρές στην πράξη.
Το Δικηγορικό μας Γραφείο, για περισσότερα από 15 χρόνια εξειδικεύεται στο Εταιρικό και Εμπορικό Δίκαιο. Επικοινωνήστε μαζί μας για να σας συμβουλεύσουμε σχετικά με την εξασφάλιση των απαιτήσεών σας μέσω της Καταπιστευματικής Μεταβίβασης.