Εξαιτίας της σύντομης, μέχρι σήμερα, χρονικής ισχύος των σχετικών διατάξεων, αυτές δεν έχουν κριθεί επαρκώς ακόμη από τα δικαστήρια. Επομένως, “εργαλείο” αξιολόγησης των επιμέρους θεμάτων αποτελεί, κατά κύριο λόγο, η προγενέστερη Νομολογία, υπό το προϊσχύον δίκαιο αλλά και οι Γνωμοδοτήσεις του Νομικού Συμβουλίου Του Κράτους (ΝΣΚ) .

Ελληνική Νομολογία

Ζητήματα Συνταγματικότητας

Έχει κριθεί νομολογιακά ότι οι διατάξεις περί της αλληλέγγυας ευθύνης των τρίτων δεν αντίκεινται κατ’ αρχήν στις διατάξεις: 

• του άρθρου 5 παρ. 1 του Συντάγματος «περί προστασίας της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας και συμμετοχής στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της Χώρας», 
• του άρθρου 17 του Συντάγματος «περί προστασίας της ιδιοκτησίας»,
• της ΕΣΔΑ

Επίσης, έχει κριθεί ότι σχετικές διατάξεις δεν παραβιάζουν την αρχή της αναλογικότητας, με το σκεπτικό ότι η θέσπιση της ευθύνης αυτών αποβλέπει στην επίτευξη σκοπού δημοσίου συμφέροντος, ο οποίος συνίσταται στην διασφάλιση της είσπραξης των οφειλόμενων φόρων από τα νομικά πρόσωπα, ώστε να αποτραπεί η απώλεια εσόδων του κρατικού προϋπολογισμού που θα είχε ως επακόλουθο την υστέρηση των δημοσίων εσόδων και συνακόλουθα την επιβράδυνση ή την ανατροπή της προγραμματισμένης δράσης της διοίκησης 

Περιπτωσιολογία 

Σε περιπτώσεις μέτρων κατά των διοικούντων έχουν αντιμετωπιστεί κατά περίπτωση τα παρακάτω:

1. Στην περίπτωση λύσης του νομικού προσώπου με ορισμό νέας διοίκησης, για την απαλλαγή των διοικούντων, θα πρέπει η μεταβολή να γνωστοποιηθεί εγκαίρως στην αρμόδια Αρχή από οποιονδήποτε. Σε κάθε άλλη περίπτωση τα ίδια αυτά πρόσωπα πρέπει να αποδείξουν στο Δικαστήριο ότι κατά το κρίσιμο χρόνο άλλο πρόσωπο είχε νομίμως αναλάβει τη διοίκηση ή ότι τα ίδια από λόγους ανεξάρτητους της θέλησής τους (πχ ανωτέρα βία, ειδικές συνθήκες κλπ.) εμποδίστηκαν να προβούν σε ενέργειες για τον ορισμό νέας διοίκησης. Άλλως, μέχρι τον ορισμό νέας διοίκησης ευθύνονται οι μέχρι τούδε διοικούντες, έστω και αν έχει λήξει η θητεία τους, αφού δεν έχουν αντικατασταθεί και δεν προκύπτει ότι έχουν προβεί σε ενέργειες για ορισμό νέας διοίκησης, επιδεικνύοντας την δέουσα επιμέλεια ή ότι εμποδίστηκαν δικαιολογημένα να προβούν σε αυτές (ΣτΕ 1187/2018). 
2. Ο νομίμως παραιτηθείς από τη διαχείριση ή εκπροσώπηση ΑΕ δεν ευθύνεται για τα χρέη της εταιρείας από φόρους και ασφαλιστικές εισφορές που γεννήθηκαν μετά την παραίτηση του, ανεξαρτήτως αν η παραίτηση έλαβε την προβλεπόμενη από τον νόμο δημοσιότητα ή εάν μετά την παραίτησή του έχει ορισθεί ή όχι νέα διοίκηση (ΣτΕ 1213/2019). Εξακολουθεί όμως να ευθύνεται για τα γεννηθέντα προ του ανωτέρω χρόνου χρέη. Επίσης αν το πρόσωπο που διοικεί παραιτηθεί, είτε πριν την διάλυση, είτε πριν την λήξη της προθεσμίας υποβολής δήλωσης ΦΠΑ, τούτο απαλλάσσεται, αν έχει διορισθεί άλλος κατά το χρόνο διάλυσης ή συγχώνευσης. Συναφώς έχει κριθεί ότι η ευθύνη για την πληρωμή των βεβαιωθέντων επ΄ονόματι του νομικού προσώπου φορολογικών βαρών φέρουν, ανεξάρτητα από τον χρόνο που ανάγονται ή βεβαιώθηκαν και οι εκκαθαριστές ΑΕ που διορίστηκαν, διαρκούσης της εκκαθάρισης σε μεταγενέστερο χρόνο της απόφασης περί λύσης της εταιρείας, ακόμη και σε αντικατάσταση άλλων παραιτηθέντων, υπό την προϋπόθεση πάντως της αποδοχής του διορισμού τους που μπορεί να είναι και άτυπη (ΣτΕ 1590/2000).
3. Σε περίπτωση κατά την οποία υπήχθη η οφειλέτιδα εταιρεία σε ειδική εκκαθάριση και επέλθει περικοπή των οφειλών της, τότε η περικοπή αυτή πρέπει να ληφθεί υπόψη και για τα αλληλεγγύως ευθυνόμενα πρόσωπα για χρέη άλλου προσώπου, διότι σε διαφορετική περίπτωση το ειδικό καθεστώς του νόμου περί ειδικής εκκαθάρισης που θεσπίστηκε για την οριστική εκκαθάριση όλων των υποχρεώσεων της υπό εξυγίανση επιχείρησης, θα καθίστατο άνευ αντικειμένου με μετάθεση του συνόλου των φορολογικών βαρών αποκλειστικά στους διοικούντες τα νομικά πρόσωπα (ΔιοικΕφΑθ 1027/2011).
4. Σχετικά με το ζήτημα της ευθύνης ή μη των συνυπόχρεων στην περίπτωση ρύθμισης χρεών νομικών προσώπων που έχουν περιέλθει σε πτώχευση ή έχουν συνάψει συμφωνία συνδιαλλαγής ή εξυγίανσης, η οποία έχει επικυρωθεί δικαστικά κατά τις διατάξεις των άρθρων 99 επ. του Πτωχευτικού Κώδικα, έχουν παραμείνει όμως ως προς αυτά οφειλές προς το Δημόσιο ως πτωχευτικά χρέη ή είναι χρέη που δεν ρυθμίζονται από την συμφωνία εξυγίανσης και γεννήθηκαν ή ανάγονται σε χρόνο πριν από την δικαστική επικύρωση αυτής, ανεξάρτητα του χρόνου βεβαίωσης αυτών, η αίτηση για τη ρύθμιση υποβάλλεται στην επιτροπή του άρθρου 9 του ν. 2386/1996 και οι τυχόν προσαυξήσεις και τα πρόστιμα, για τα οποία, με βάση την γνωμοδότηση της επιτροπής για ρύθμιση των χρεών, απαλλάσσεται το νομικό πρόσωπο, αναζητούνται από τα συνυπόχρεα πρόσωπα.
5. Για τα επαγγελματικά αθλητικά σωματεία που συμμετέχουν στα επαγγελματικά πρωταθλήματα, έχει κριθεί ότι οι νόμιμοι εκπρόσωποι και διοικούντες αυτά ευθύνονται για τα χρέη που γεννήθηκαν μετά της 19/7/2006, καθόσον η διάταξη του άρθρου 118 Α παρ. 5 του ν. 2715/1999 που προστέθηκε με το άρθρο 20 του ν. 3479/2006 και η οποία καθιέρωσε την αλληλέγγυα ευθύνη και στα αθλητικά σωματεία, δεν έχει αναδρομική ισχύ (ΣτΕ 2978/2006). 
6. Αντίθετα έχει κριθεί για τα ερασιτεχνικά ‐ αθλητικά σωματεία, ήτοι για εκείνα τα οποία δεν επιδίδονται σε αθλητική δραστηριότητα, επαγγελματικού χαρακτήρα, δεν ισχύουν οι διατάξεις περί της αλληλέγγυας ευθύνης των εκπροσώπων αυτών.
7. Για τέλη λαθρεμπορίας, τα συνυπεύθυνα πρόσωπα δεν ευθύνονται με τις διατάξεις περί συνευθύνης διοικούντων για τις οφειλές του νομικού προσώπου, καθόσον αυτά δεν αποτελούν φόρο, αλλά διοικητική κύρωση‐ποινή που αποσκοπεί στην αποζημίωση του Δημοσίου και στον κολασμό του υπαιτίου, δεν αναλογεί σε εμπόρευμα και δεν το επιβαρύνει, αλλά απλώς χρησιμοποιείται το ποσό των δασμοφορολογικών επιβαρύνσεων ως βάση υπολογισμού των πολλαπλών τελών. Ο διευθύνων σύμβουλος, όμως, υπέχει ποινική ευθύνη για την καταβολή των πολλαπλών τελών, κατ’ άρθρο  25 ν. 1882/1990 και 20 ν. 2523/1997. Αντίθετα, οι διατάξεις για τα συνυπόχρεα εφαρμόζονται στην περίπτωση των οφειλών προστίμου ΚΒΣ (ΣτΕ 1040/2016). Επίσης το ίδιο έχει κριθεί περί της ευθύνης των συνυπόχρεων και για την καταβολή του προστίμου ΦΠΑ (ΣτΕ 2319,1015/2018).
8. Στην περίπτωση όπου ΑΕ είναι ομόρρυθμο μέλος προσωπικής εταιρείας και ευθύνεται αλληλεγγύως για τα χρέη της ομόρρυθμης, δεν γεννάται ευθύνη του εκπροσώπου της ΑΕ. Στην περίπτωση αυτή υπάρχει αλληλέγγυα ευθύνη μόνο του νομικού προσώπου της ΑΕ (ΔιοικΕφΘεσ 2608/2017). 
9. Στην περίπτωση εξωλογιστικού προσδιορισμού, χρεών που βεβαιώθηκαν σε βάρος του νομικού προσώπου, υπάρχει συνευθύνη των αλληλεγγύως ευθυνόμενων προσώπων (ΔιοικΕφΘεσ 124/2012).
10. Στην περίπτωση της αναγκαστικής διαχείρισης επιχείρησης, οφειλέτριας του Δημοσίου, κατ’ άρθρο 1034 επ. ΚΠολΔ, έχει κριθεί ότι ο διοριζόμενος με την δικαστική απόφαση διαχειριστής δεν υπέχει από τις διατάξεις των άρθρων 101 και 115 του ν. 2238/1994 προσωπική και αλληλέγγυα ευθύνη για την αποπληρωμή των χρεών της επιχείρησης (ΣτΕ 2030/2004, ΔιοικΠρΑθ 22374/2017).
11. Όσον αφορά στο θέμα της ευθύνης ή μη των μελών της Κοινοπραξίας για τα χρέη της Κοινοπραξίας, πάγια νομολογία παραπέμπει στη ρύθμιση της διάταξης του άρθρου 4 παρ. 10 του ν. 1882/1990, στην οποία ορίζεται ότι: “Για τις κοινοπραξίες τις κοινωνίες και τις αστικές εταιρείες που ασκούν επιχείρηση οι οφειλές κύριες και πρόσθετες από φόρους, τέλη, εισφορές και από πρόστιμα από φορολογικές παραβάσεις γενικά που αφορούν αυτές, βεβαιώνονται στο όνομά τους η ευθύνη όμως για την καταβολή των οφειλών αυτών βαρύνει αλληλεγγύως και σε ολόκληρον καθένα από τα μέλη τους”. 
12. Για την ευθύνη των κληρονόμων των εκπροσώπων νομικού προσώπου, δηλαδή των προσώπων εκείνων που κληρονόμησαν άτομα, τα οποία, εν ζωή, είχαν προσωπική και εις ολόκληρον ευθύνη καταβολής των χρεών του νομικού προσώπου προς το Δημόσιο, κατά τις διατάξεις του άρθρου 115 ΚΦΕ και άρθρ. 50 ΚΦΔ, υπάρχουν αντιφατικές δικαστικές αποφάσεις. 
13. Για την περίπτωση των κληρονόμων ομορρύθμων εταιρειών για χρέη ομόρρυθμης ή ετερόρρυθμης εταιρείας, κατά πάγια νομολογία, η ευθύνη αυτή κληρονομείται ως αυτοτελής και πρωτογενής.
14. Στην περίπτωση της θέσης της επιχείρησης υπό ειδική εκκαθάριση, κατά τις διατάξεις του άρθρου 46^Α του ν. 1892/1990, δεν απαλλάσσονται τα πρόσωπα που είχαν διοικήσει το νομικό πρόσωπο από την ευθύνη του άρθρου 115 ν. 2238/1994 για τους παρακρατούμενους και επιρριπτόμενους φόρους (ΣτΕ 1028/2013).
15. Όσον αφορά στους εκπροσώπους της Ναυτικής Εταιρείας του ν. 959/1979, αυτοί ευθύνονται με τις ειδικές διατάξεις του ν.δ. 952/1971 για τα προξενικά τέλη και για τον φόρο πλοίων και εισφορά. Συνεπώς, για οφειλές ναυτικής εταιρείας έναντι του Ελληνικού Δημοσίου ευθύνονται και οι εκπρόσωποί της, όπως προκύπτουν από τις καταχωρήσεις στη μερίδα της στο μητρώο ναυτικών εταιρειών, οι οποίες αποτελούν πλήρη απόδειξη. Δηλαδή επί περισσοτέρων ευθύνονται από κοινού και εις ολόκληρον ο καθένας, οι ορισθέντες ως εκπρόσωποι της ναυτικής εταιρείας στην ίδια την εταιρική σύμβαση ή τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου, ή εκείνοι στους οποίους το ΔΣ ανέθεσε την άσκηση των εξουσιών (ΣτΕ 750/2007).
16. Για την περίπτωση που η διοίκηση του νομικού προσώπου έχει διοριστεί με δικαστική απόφαση, κατά άρθρο 69 του ΑΚ, ήτοι όταν λείπουν τα πρόσωπα που απαιτούνται για την διοίκηση του νομικού προσώπου, ή αν τα συμφέροντά τους συγκρούονται προς εκείνα του νομικού προσώπου και συγκεκριμένα για το ζήτημα αν οι δικαστικά διορισμένοι εκπρόσωποι ευθύνονται ή όχι κατά τις διατάξεις περί της αλληλέγγυας ευθύνης, έχουν εκδοθεί σχετικά οι αποφάσεις που έκριναν ότι αυτοί δεν ευθύνονται, εφόσον το νομικό πρόσωπο έχει διαλυθεί ή λυθεί (ΣτΕ 1180/2018).

Γνωμοδοτήσεις ΝΣΚ

Επί του ζητήματος, της ευθύνης ή μη των διοικούντων για φόρους, για τους οποίους έχει πάψει να ευθύνεται το νομικό πρόσωπο, έχει κριθεί ότι σε περίπτωση που ο νόμος δεν προβλέπει σχετικά και αποσβεσθεί η οφειλή ως προς το νομικό πρόσωπο, υφίσταται αδυναμία συνέχισης της διαδικασίας της διοικητικής εκτέλεσης σε βάρος των νομίμων εκπροσώπων αυτού, αφού αυτή θα έχει πλέον απωλέσει το νόμιμο έρεισμά της. Κατά συνέπεια η διαγραφή του χρέους για το νομικό πρόσωπο συνιστά λόγο απόσβεσης της φορολογικής ενοχής, συνολικά και αντικειμενικά, υπό την έννοια ότι απαλλάσσονται αυτής και τα δυο συνυπεύθυνα μέρη, ήτοι το νομικό πρόσωπα και οι διοικούντες αυτό (Ολ. ΝΣΚ 59/2019).

Για την περίπτωση απορρόφησης εταιρειών, το ΝΣΚ γνωμοδότησε ότι σε περίπτωση απορρόφησης ημεδαπής ΑΕ από άλλη ανώνυμη ημεδαπή εταιρεία, τα φυσικά πρόσωπα που είχαν στην διοίκηση της απορροφώσας εταιρείας κάποια από τις ιδιότητες του άρθρου 115 του ν. 2238/1994, (είτε πριν είτε μετά την ολοκλήρωση της συγχώνευσης), δεν είναι συνυπόχρεα με την απορροφούσα εταιρία για την πληρωμή του φόρου εισοδήματος, παρακρατούμενων φόρων και ΦΠΑ, οι οποίες κατόπιν ελέγχου που διενεργήθηκε από την αρμόδια φορολογική αρχή, μετά την ολοκλήρωση της απορρόφησης, προέκυψαν από δραστηριότητα και υποχρεώσεις της απορροφηθείσας εταιρείας, προσδιορίστηκαν με εξωλογιστικό τρόπο και βεβαιώθηκαν σε βάρος της απορροφώσας εταιρείας (ΝΣΚ 181/2017).

Οι αναπληρωτές διοικούντες, όπως οι Αντιπρόεδροι ΔΣ και οι Αναπληρωτές Δ/ντος Συμβούλου δεν ευθύνονται, άσχετα αν τα πρόσωπα αυτά τυχόν έχουν ασκήσει διοίκηση ή αναμείχθηκαν στη διαχείριση των υποθέσεων του νομικού προσώπου, καθόσον ο νόμος δεν ορίζει τα πρόσωπα αυτά ως συνυπεύθυνα. Με το ίδιο σκεπτικό δεν ευθύνονται ούτε τα απλά μέλη ΔΣ του νομικού προσώπου (ΝΣΚ 173/2001, ΠΟΛ 1028/2004). 

Οι Δήμαρχοι δεν ευθύνονται για τα χρέη των δημοτικών επιχειρήσεων που ανέλαβαν οι ΟΤΑ, με βάση τις διατάξεις του ν. 4170/2013, ούτε οι διοικούντες τις εν λόγω δημοτικές επιχειρήσεις (ΝΣΚ 49/2014).

Οι εκκαθαριστές των αγροτικών συνεταιρισμών ευθύνονται για τα χρέη των συνεταιρισμών, σύμφωνα με τις παραπάνω διατάξεις, όπως και οι μέχρι την εκκαθάριση διοικούντες και εκπροσωπούντες αυτούς υπό τις προϋποθέσεις του νόμου, όπως και στα λοιπά νομικά πρόσωπα (ΝΣΚ 340/2014,195/2013).

Σε περίπτωση προστίμου ΚΒΣ σε βάρος ναυτιλιακής εταιρείας πλοίων αναψυχής (ΝΕΠΑ) του ίδιου ως άνω ν. 3182/2003, η οποία έχει λυθεί και εκκαθαριστεί, για παράβαση που τελέστηκε κατά τον χρόνο λειτουργίας της, υπεύθυνος είναι ο κατά το χρόνο διάλυσης της εταιρείας νόμιμος εκπρόσωπος αυτής, καθώς και οι νομίμως διορισθέντες και αποδεχθέντες το διορισμό τους εκκαθαριστές της εταιρείας, κατ’ άρθρο 115 ν. 2238/1994 (ΝΣΚ 265/2016).

Το Δικηγορικό μας Γραφείο, για περισσότερα από 15 χρόνια εξειδικεύεται στο Εταιρικό και Εμπορικό Δίκαιο. Επικοινωνήστε μαζί μας για σας καθοδηγήσουμε και να σας συμβουλεύσουμε σε κάθε θέμα σχετικά σχετικά με τις φορολογικές υποχρεώσεις της εταιρείας σας.